Nieuw tijdperk
‘Globalization and free trade are almost dead’, aldus de Taiwanees-Amerikaanse Morris Chang tijdens een toespraak in december 2022. De 91-jarige oprichter van de Taiwanese chipfabrikant TSMC sprak ter gelegenheid van de zwaar gesubsidieerde bouw van een chipfabriek van TSMC in Arizona. Onder zijn toehoorders bevonden zich behalve grote namen uit de chipindustrie als ASML-ceo Peter Wennink ook de Amerikaanse president Joe Biden.
Later, in maart 2023, zou Chang zijn uitspraak nuanceren. ‘Globalization, at least in the chips sector, is dead’, zei hij toen op een conferentie georganiseerd door het Taiwanese tijdschrift CommonWealth. Ofwel, in ieder geval in de halfgeleiderindustrie is de vrije handel volgens hem in gevaar.
De industrie is inderdaad in toenemende mate een speelbal van geopolitieke ontwikkelingen, waarbij protectionistisch industriebeleid niet wordt geschuwd. Chang maakte carrière bij Texas Instruments in de Verenigde Staten (VS) en zette vervolgens met steun van de Taiwanese overheid en grootaandeelhouder Philips in 1986 chipfabrikant TSMC op. De chipveteraan weet dus als geen ander dat de chipindustrie mondiaal geïntegreerd is.
Juist deze strategisch belangrijke branche is al jaren de inzet van industriepolitiek. Al in 2019, ten tijde van de handelsoorlog van de Amerikaanse president Donald Trump tegen China, verleende de Nederlandse overheid onder diplomatieke druk van de VS geen vergunning voor de export van de meest geavanceerde EUV-chipmachines van ASML naar China. Trumps opvolger Biden heeft diens harde handelspolitiek richting China doorgezet. De exportrestricties zijn inmiddels uitgebreid naar andere halfgeleidertechnologie. Net als de VS kondigde Nederland in 2023 aanvullende exportrestricties aan, waardoor ook een aantal machines voor oudere generaties chips niet meer naar China geëxporteerd mogen worden. Volgens minister Schreinemacher van Buitenlandse Handel zijn de restricties nodig voor de internationale veiligheid. Gevreesd zou worden dat China geavanceerde chips zou gebruiken voor militaire doeleinden.
Het bleef niet bij exportrestricties alleen. Trump zette bovendien in op subsidies voor chipfabrieken in de VS en Biden introduceerde in augustus 2022 de CHIPS and Science Act met een budget van 280 miljard dollar. Ook de Europese Commissie kwam met een wetsvoorstel voor gesubsidieerde chipfabrieken op eigen bodem. Het voorstel kreeg op 18 april 2023 een meerderheid in het Europees Parlement.
Ingredients enabling carbon neutrality of warehouse systems
5 oktober 2023 vindt de INCOSE-NL workshop 2023 plaats, met spreker Daan Meijsen van Vanderlande. Tijdens de workshop krijg je inzicht in de verschillende cross-cutting duurzaamheidsperspectieven voor hightech systemen. Bekijk het volledige programma online en registreer nu!
De industriepolitiek in de VS en in de EU kan worden beschouwd als een reactie op China, dat zijn industrie al veel langer ruim subsidieert en de laatste decennia steeds meer hoogtechnologische producten is gaan afzetten. In 2015 lanceerde Donald Trump zijn campagne met de slogan ‘Make America great again’. Dit leidde na zijn verkiezing tot de ‘America First’-industriepolitiek van exportrestricties op hoogwaardige technologie en invoerheffingen op Chinese producten.
Europa heeft nog lang vastgehouden aan het ideaal van vrije handel. Maar in 2020 maakte ook de EU een draai. Op 10 maart van dat jaar publiceerde de Europese Commissie een nieuwe industriële strategie en stelde dat de EU ‘op de hoede’ moet zijn voor oneerlijke concurrentie. Corona deed de rest. Strenge regels rond mededinging en staatssteun gingen overboord. Zowel vanuit de lidstaten als vanuit Brussel kwamen enorme steunpakketten om bedrijven overeind te houden.
Achteraf gezien was dat het begin van een nieuw tijdperk waarin industriepolitiek, onder het mom van strategische autonomie, helemaal terug is.
TSMC-oprichter Chang had gelijk. Voor de halfgeleiderindustrie is mondialisering inderdaad dood. De vraag is niet waar TSMC tegen de laagste kosten kan produceren. De volgende fabriek van TSMC komt waarschijnlijk in Europa. Het gerucht gaat dat TSMC 10 miljard euro in een nieuwe fabriek in Duitsland wil investeren. Gezien de diepe zakken van de Duitsers is het goed mogelijk dat Chang daar de volgende toespraak zal houden ter gelegenheid van de feestelijke opening van de volgende zwaar gesubsidieerde fabriek. Nederlandse toeleveranciers kunnen daar eveneens vestigingen openen, om dicht op de afnemer te zitten en ASML-ceo Peter Wennink kan dan gewoon de trein nemen.
