Amerikaanse ereprijs voor constructeur Piet van Rens

De uitreiking van de belangrijkste Amerikaanse precisieprijs gaat dit jaar opnieuw naar een Nederlander. Vorig jaar was het Jan van Eijk, dit jaar valt de eer te beurt aan Piet van Rens, een constructeur met een weergaloze reputatie in de regio.

Beide technici hebben hun sporen verdiend in de hightech, maar dat ze in de Amerikaanse wereld zijn opgevallen, is toch vooral te danken aan de bekendheid die ASML bracht voor hightech Nederland en daarnaast de talrijke bijdragen en workshops die Van Eijk en Van Rens (met vele anderen) leverden aan de jaarlijkse ASPE-conferentie. In oktober neemt de huidige prijswinnaar daar ook zijn onderscheiding in ontvangst.

Van Rens is inmiddels met pensioen, maar is nog wel actief. Hij kan het niet laten om anderhalve dag in de week te sparren met technici bij verschillende hightechbedrijven. Dit blad maakte in 2020 een profiel over Piet van Rens en omschreef de technicus destijds als ‘eigenzinnig, wars van conventies en met lak aan autoriteit’. Hier volgen enkele delen uit dat artikel.

Lak aan managers, directeuren of welke autoriteit dan ook

Van Rens is een eigenzinnige technicus die lak heeft aan managers, directeuren of welke autoriteit dan ook. Een groot deel van de mechanici in de Eindhovense regio kennen hem van zijn trainingen constructietechniek. Die kennis kreeg hij op zijn beurt van zijn leermeester Wim van der Hoek.

Eigenlijk kon niemand om Van Rens’ training heen. Veel hightechbedrijven stuurden al hun aankomende mechanisch constructeurs naar de cursus ‘Construction principles’. Voor inhuurkrachten van ASML was het zelfs verplichte kost: ze mochten pas komen als ze Piets constructieprincipes hadden gevolgd.

Geert Hellings, de voormalige directeur van Mikrocentrum, werkte in de jaren negentig samen met Van Rens bij Philips Beeldbuizen toen daar een interne cursus ‘Werktuigbouwkunde voor niet-werktuigbouwkundigen’ werd opgezet. Hellings: ‘Marius Elders deed de theorie en Piet vertaalde dat naar de praktijk, waarbij hij steeds een fiets als voorbeeld nam. Ik kijk sindsdien anders naar fietsen.’

Gevoeligheden over concurrerende cursussen buiten Philips werden door Van Rens eenvoudig omzeild door van zijn Philips-variant een driedaagse cursus voor Mikrocentrum te maken. Hij was zo goed dat hij stevige eisen kon stellen. Nadat de trainingen van Philips Centre for Technical Training waren overgegaan naar High Tech Institute liet Van Rens Mikrocentrum niet vallen, ondanks herhaalde gesprekken met de directie over de gewenste exclusiviteit. Van Rens is er klip en klaar over: ‘Het zakelijke belang interesseert mij geen barst.’

Verpolitiekte Philips-organisatie

Zijn eigengereid is Van Rens niet altijd in dank afgenomen. In de verpolitiekte Philips-organisatie zetten sommige leidinggevenden hem regelmatig een hak. ‘Hij weigerde categorisch om zelf leiding te geven’, zegt Rob Klopping, tegenwoordig zelfstandig consultant. Klopping kent Van Rens uit die tijd. ‘Dat heeft er uiteindelijk voor gezorgd dat hij binnen Philips nooit carrière heeft gemaakt.’

Bij Philips CFT genoot Van Rens van de vrijheid die bij Beeldbuizen steeds meer in het gedrang was gekomen, maar ook daar botste hij uiteindelijk met het management. Iemand herinnert zich dat Van Rens bij Philips Applied Technologies weigerde een besluit door te voeren waar hij het niet mee eens was. Zijn leidinggevende had aangegeven dat hij dat moest doen vanuit zijn rol als groepsleider, waarop Van Rens antwoordde dat hij dan maar geen groepsleider meer was of hoefde te zijn.

Talent als coach werd zichtbaar bij overstap naar ingenieursbureaus

Zijn overstap naar de kleinere ingenieursbureaus Vision Dynamics en Settels Savenije brachten hem meer plezier. Daar kwam ook zijn talent als coach tot zijn recht. ‘Piet kijkt mee, geeft hints en inzicht in hoe het in elkaar zit. Hij nam ons op sleeptouw’, zegt Sven Pekelder, cto bij Settels Savenije. Pekelder roemt Van Rens’ talent om met andere technici samen te gaan zitten en ze met vragen stellen op andere inzichten te brengen. ‘Hij stelt vragen, maar laat jou het antwoord bedenken.’

Harry de Kok, testengineer bij ASML, beschouwt Van Rens als een van zijn mentoren. Zoals velen wijst De Kok op de manier waarop Van Rens met hulpmiddelen als papier, punaises, visitekaartjes en kurk complexe vraagstukken te lijf ging. ‘Door zijn enorme analytische vermogen kon hij het probleem helemaal tot in de kern ontleden. Hij pakte daarbij de rol als kritische vraagsteller en vervolgens als adviseur en leraar.’ Op die manier was De Kok ooit in staat om een proof of principle te bouwen van hout en bouwmarktmaterialen.

Mechanisme voor een kinderwagen

Marijn Kessels, systeemarchitect bij Philips Healthtech, leerde het grote analytische vermogen van Van Rens kennen toen hij bij TNO werkte. Kessels herinnert zich een potentiële klant die een mechanisme voor een kinderwagen met Van Rens besprak. ‘De klant legde met schetsen uit hoe het ontwerp er ongeveer uitzag. Piet stelde wat vragen en wees daarna op de tekening: ‘Dus als de wrijving iets hoger wordt, dan loopt het hele mechanisme vast op dit punt.’ De klant keek met een blik naar Piet van ‘hoe kan hij dit weten?’ en begon daarna nog meer uit te leggen over het ontwerp.’

Aan de hand van deze details vertelde Van Rens waar het probleem precies zat. Vijf minuten later realiseerde Kessels zich dat zijn collega de oplossing op tafel had gelegd. ‘Ik heb me maar stilgehouden, want we hadden nog geen NDA en ook geen opdracht. Na nog eens een half uur zag ik ineens een aha-moment bij de klant, die daarna schoorvoetend aan Piet vroeg wat hij nou precies had gezegd. Dit soort gesprekken heb ik heel vaak meegemaakt. De doordringtijd bij de ontvanger kan tussen de twee minuten en een uur liggen, maar is soms ook oneindig.’ Kessels maakte er op den duur een sport van om te registreren hoe lang het duurde voordat het kwartje bij klanten viel, vanaf het punt dat Van Rens tot de kern van het probleem was doorgedrongen.

Kunst om te inspireren en een team op sleeptouw nemen

Relaties roemen Van Rens’ kunst om te inspireren en een ontwikkelteam op sleeptouw te nemen. ‘Als een team bestaat uit denkers, doeners, beslissers en reflectoren of dromers, dan is Piet de denker en reflector’, zegt Klopping.

‘Piet kan heel goed luisteren’, zegt ook Stefan Bäumer, die eind jaren negentig bij Philips CFT en later bij opvolger Applied Technologies met hem werkte. ‘Tijdens een brainstorm pikt hij de goede ideeën er feilloos uit. Die gaat hij echt op alle aspecten onderzoeken, zodat het aan het einde van de rit foutloos klopt en er geen losse einden meer zijn. In die zin is hij een mechatronisch systeemarchitect van groot formaat.’

Des Duivels prentenboek

Van Rens’ eigen mentor is zonder twijfel Wim van der Hoek, de aartsvader van de Nederlandse constructieprincipes. De in 2019 overleden hoogleraar speelde in de jaren zestig en zeventig een rol binnen Philips’ bedrijfsmechanisatie. De BM-organisatie kon destijds aankloppen bij veel aanpalende groepen om bijzondere constructies te ontwikkelen. Daardoor had Van der Hoek contact met alle experts. Van Rens: ‘Bijvoorbeeld mensen met verstand van draadwikkelen. Philips maakte toen nog heel veel spoelen. Dat soort experts kende Wim goed. Als hij iets wilde ontwerpen, dan stapte hij op zijn fiets en bezocht de betreffende goeroe. Hij vertrouwde er blindelings op. Als zij een uitspraak deden over hydrauliek, chemie of optiek, dan was het ook zo. Wim is de man die begon met de bedrijfsmechanisatie multidisciplinair aan te pakken.’