Assertief, agressief ASML

Hou de moed erin, investeer fors, handen uit de mouwen, succes ermee en prettige wedstrijd. Dat is de simplistische samenvatting van de presentatie van Herman Boom (strategic sourcing & procurement bij ASML) vorige week donderdag tijdens het jaarcongres van Brainport Industries in Eindhoven. Lees hier mijn uitgebreide verslag.

Ik doe ASML tekort: bij de onderneming staat een speciale afdeling met hulptroepen (een paar honderd technici) klaar om suppliers te ondersteunen waar nodig – wat tevens gezond eigenbelang is.

Geëerde gast Boom wrong zich diplomatiek in bochten als het om zijn oordeel over de toeleverketen rond Eindhoven ging. ‘Dit is geen verwijt, maar een oproep tot actie’ en ‘er zitten zoveel leveranciers in de regio, het is onmogelijk om een gemiddelde te definiëren.’

Maar voor wie het wilde horen was zijn oordeel hard. Boom tikte één voor één de QLTCS-criteria af, de punten waarmee ASML zijn toeleveranciers beoordeelt: ‘Kwaliteit is aan de lage kant vergeleken met de rest van de wereld; logistiek weten we hoe het moet; technologisch zijn we sterk, maar we moeten hard werken om het zo te houden; kosten: moeilijk, moeilijk; sustainability: redelijk, nog best een lange weg.’

De regio moet volgens Boom vooral leren innoveren op processen, niet alleen op technologie. ASML kan op dat punt de hand in eigen boezem steken, zou ik daaraan willen toevoegen. Boom, om de moed erin te houden: ‘In alle gevallen moeten wij dit beter kunnen dan de rest [van de wereld].’

Tijdens zijn jaarlijkse ‘hoogmis van de Nederlandse maakindustrie’ had Brainport Industries als centrale thema ‘spil of speelbal’. Iedereen ging dan ook dapper staan toen voorzitter Edward Voncken aan het einde vroeg wie van de BI-leden als ‘spil’ in de wedstrijd zaten. Het is natuurlijk nobel om de regie over je eigen leven te willen voeren, maar laten we eerlijk zijn: vrijwel iedere toeleverancier was het afgelopen jaar speelbal van de invloedrijkste machinebouwer in de regio.

Recap voor niet-ingewijden: na jaren fabelachtige groei steeg ASML’s omzet in 2024 nauwelijks. Wel was er nog de verwachting dat het allemaal goed zou komen in 2025. Met dat vooruitzicht vroeg ASML aan suppliers om alvast te produceren voor een ramp up dit jaar. Zo stapelden de voorraden zich in de regio op. Toen de orders van chipfabrikanten vervolgens maar niet kwamen, zat de supply-keten met een fors probleem.

In plaats van 25 procent groei, zagen toeleveranciers 15 procent krimp. Wie net had geïnvesteerd, kon de verspaningsmachines in de krat laten. Ingenieursbureaus en maakbedrijven die te zwaar hadden ingezet op de ASML-economie zaten met de gebakken peren. ASML’s vandaag gepubliceerde verwachting (15 procent groei in 2025) maakt momenteel veel goed.

Dit is wellicht de meest pijnlijke les van het afgelopen jaar: het blijkt toch niet zo’n goed idee om vol gas voor het lithografie-ecosysteem te gaan. Voor wie het vergeten is, even een kwart eeuw terug: na het rampjaar 2001 ging Veldhoven financiële stabiliteit eisen van suppliers. Ze mochten daarnaast maximaal een kwart van hun omzet in Veldhoven afzetten. Het bleek een gouden strategie: vrijwel alle maakbedrijven kwamen de financiële crisis van 2009-2010 ongeschonden door.

Maar in de onstuimige groei-jaren van het afgelopen decennium gooide ASML de veiligheidsgordels zelf weer los. Sommige hightechleveranciers zijn daardoor inmiddels voor meer dan de helft afhankelijk van Veldhoven. Rechtstreeks of via een grote partner als Zeiss SMT. Sommige van deze partijen kregen het zo zwaar voor de kiezen dat ze er inmiddels twee ‘reorganisatierondes’ op hebben zitten.

Op het Brainport Industries jaarcongres kon het verschil met een jaar eerder niet groter zijn. In 2024 smeekte Maurits Smits van Thermo Fisher de verzamelde toeleveranciers bijna om zijn bedrijf niet te vergeten in het ASML-geweld om hem heen.

Het goede nieuws: voor ASML blijft de ‘lokale voetafdruk’ essentieel, ook al verschuift de aandacht en het minder kennisintensieve werk naar Azië. De lithospecialist heeft ruimte in de toeleverketen rond Eindhoven nodig voor de volgende ramp up en daarnaast voor de ontwikkeling van zijn portfolio.

Om groei te realiseren en om te verbreden blijft de hightechgigant zijn toeleveranciers dus hard nodig hebben. ASML blijft daarbij – in de woorden van Boom – ‘assertief, misschien wat agressief’ inbeuken op partners en maakpartijen. Het is gezond eigenbelang, waar iedereen van kan profiteren die durft te investeren en kansen wil grijpen.