Buiten de chipmachines heeft de Nederlandse machinebouw het moeilijk

Nederlandse fabrikanten van machines anders dan halfgeleidersystemen hebben het lastig. In de deelsegmenten waar cijfers beschikbaar over zijn, bedroeg de omzetgroei gemiddeld 2,5 procent per jaar over de afgelopen vijf jaar (gecorrigeerd voor inflatie). Dat staat in schril contrast met de 19 procent omzetgroei in de chipmachinesector, schrijft ING in een analyse. Ook de winstgroei bleef bij de traditionele machinebouwers ver achter met 3,5 procent per jaar tegenover 13 procent in de totale industriesector en meer dan 30 procent per jaar in het chipmachinesegment.

De machine-industrie is de afgelopen tien jaar steeds belangrijker voor de Nederlandse economie. Door een bovengemiddelde jaarlijkse groei van 9,5 procent in de afgelopen tien jaar, is het ‘aandeel’ in de economie toegenomen van 1,3 procent in 2013 naar 2,3 procent in 2023. In deze periode is de toegevoegde waarde – het verschil tussen de productie en het verbruik van energie, materialen en diensten – van de machine-industrie bijna vijf keer zo snel gegroeid als die van de overige industrie.

De Nederlandse machine-industrie groeide bovendien veel sterker dan elders in Europa. Tussen 2013 en 2022 is de machine-industrie in de grootste vier eurolanden met gemiddeld 0,5 procent per jaar gegroeid.

Deze prestatie komt echter grotendeels op het conto van de chipmachinemakers, en dan ASML in het bijzonder. Met een omzet die vijf keer hoger is dan in 2013, claimde de Veldhovense machinebouwer in 2024 zo’n 57 procent van de totale omzet van de Nederlandse machine-industrie. Andere chipmachinebouwers als ASM en Besi trokken dat aandeel verder op naar 64 procent.

Impuls

De overige machine-industrie richt zich op zeer uiteenlopende technologische toepassingen. Daaronder vallen landbouw- en metaalbewerkingsmachines, maar bijvoorbeeld ook breed inzetbare apparaten als compressoren en pompen. Alleen het segment voedselverwerkingsmachines kwam met 7 procent omzetgroei ruim boven het industriegemiddelde uit.

Volgens ING is toenemende concurrentie uit China een belangrijke oorzaak van de stagnatie. Steeds meer Chinese bedrijven produceren tegenwoordig kwalitatief hoogwaardige producten tegen lagere prijzen. Dat is terug te zien in de Nederlandse (en Europese) import van machines. De totale Nederlandse import uit China groeide de afgelopen tien jaar met gemiddeld 7 procent per jaar, terwijl de jaarlijkse groei van uit China geïmporteerde gespecialiseerde machines (14 procent), energieopwekkingsmachines (11 procent), machines voor algemene toepassingen (10 procent) en metaalbewerkingsmachines (8 procent) in diezelfde periode duidelijk hoger uitviel.

Het is lastig concurreren met de Chinezen. China kent lagere loon-, energie- en grondstofkosten en de overheid kent dikwijls substantiële subsidies toe aan technologische maakbedrijven. De toegenomen binnenlandse prijsdruk als gevolg van overcapaciteit maakt exporteren voor Chinese bedrijven bovendien aantrekkelijk. Nederlandse bedrijven hebben de laatste jaren juist te maken met gestegen loon- en energiekosten en personeelsschaarste.

De prikkel om te investeren in automatiseren is mede daardoor toegenomen, constateert ING. Een gestaag groeiend deel van fabrikanten investeert in het efficiënter maken van productie, wat op zichzelf ook weer de vraag naar machines aanwakkert. Ook de verwachte stijging van Europese defensie-uitgaven kan een impuls geven.

‘De groei van de machine-industrie is de afgelopen tien jaar zeer fors, maar heeft wel twee gezichten. Chipmachinemakers groeiden versneld, overige machinebouwers bleven hierbij achter. Zij doen er goed aan innovatie op één te zetten. Nieuwe digitale oplossingen en het uitbouwen van de dienstverlening, gericht op procesoptimalisatie en het verhogen van de productiviteit van industriële klanten, zorgt voor een sterkere internationale marktpositionering voor de machinebouwer,’ aldus Gert Jan Braam, sectorbanker Industrie bij ING.

Hoofdbeeld: Lely