Zijn Nowi’s chips net zo strategisch als yoghurt?

Toen in 2005 geruchten de ronde deden dat PepsiCo het voedingsmiddelenbedrijf Danone wilde overnemen, tuimelden Franse politici over elkaar heen om de nationale belangen te verdedigen. Van een bod is het toen nooit gekomen, tot afgrijzen van de vrijhandelsadepten in Londen, Den Haag en Brussel, die met opgeheven vinger nog maar eens de deugden van de vrije markt bezongen. ‘Strategische yoghurt’ werd in die kringen een gevleugelde uitdrukking voor Frans protectionisme.

Tegenwoordig wordt er niet meer zo lacherig gedaan over de Franse opstelling. Industriebeleid staat bovenaan de agenda’s in Brussel en Europese hoofdsteden, inclusief wetgeving om overnames te blokkeren. Zo ook in Nederland. Op 1 juni is de wet Veiligheidstoets investeringen, fusies en overnames (Vifo) ingegaan, waarmee de overheid investeringen in kritieke sectoren en/of sensitieve technologie gaat toetsen op gevolgen voor de nationale veiligheid. Hoewel niet specifiek gericht op één land, is het geen geheim dat de nieuwe regels vooral werden ingevoerd om China een halt toe te roepen.

Een van de eerste deals die het Bureau Toetsing Investeringen onder de loep gaat nemen, heeft minister Adriaansens (EZ) aangekondigd, is de overname van Nowi door Nexperia, onderdeel van de Chinese Wingtech Group. De uitkomst daarvan zal ons veel leren over hoe de Nederlandse overheid zich wenst te verhouden tot China.

Lange tijd dacht het Westen dat China vanzelf zou worden zoals wij. Maar nog altijd, als tweede economie van de wereld, omarmt het land de vrije markt alleen als het zo uitkomt. De eigen industrie wordt zo nodig beschermd en kan dikwijls rekenen op royale subsidies, terwijl buitenlandse bedrijven die in China willen opereren allerlei verplichtingen krijgen opgelegd.

Het Chinese beleid dient niet alleen economische, maar zeker ook geopolitieke belangen: China wil deze eeuw de VS verdringen van de eerste plaats van het wereldtoneel. Het ziet het bedrijfsleven als springplank naar deze dominante rol, en probeert daarom op alle mogelijke manier kennis bij buitenlandse firma’s weg te halen. Met cybercrime en bedrijfsspionage, maar ook met legitieme investeringen en overnames.

Het is logisch dat het Westen daarop nu een antwoord formuleert, al zitten de Verenigde Staten en Europa anders in de wedstrijd. De VS willen vooral hun status als onaantastbare grootmacht niet kwijt, terwijl Europa ook wel ziet dat het te maken heeft met een systeemrivaal waar het niet té afhankelijk van moet willen zijn, maar tegelijk wil het ook weer niet alle economische bruggen achter zich verbranden.

Het is duidelijk dat Nederland ook deze weg is ingeslagen, maar waar het de grenzen precies trekt, is nog onduidelijk. Dat is wat de Nowi-zaak zo interessant maakt. Alleen met buitengewoon soepele omgang met de regels kan de overname namelijk nog worden teruggedraaid.

Navraag bij Duco de Boer van advocatenkantoor Stibbe leert dat de wet Vifo weliswaar met terugwerkende kracht geldt, maar alleen voor gevallen waar militaire of een combinatie van militaire en civiele (‘dual use’) toepassingen in het geding zijn. Je moet wel heel veel fantasie hebben om Nowi’s chips, die energie uit hun omgeving halen, onder die categorieën te scharen. Of om überhaupt een bedreiging van de nationale veiligheid te zien als deze technologie in Chinese handen valt.

Toch gaan er wel degelijk stemmen op om waardevolle kennis als die van Nowi, ook al is die niet militair relevant, niet zomaar uit handen te geven. ‘Zo’n Chinese overname van een Nederlandse chipontwerper gaat recht in tegen dat waar we in Europa aan werken’, zegt Europarlementariër Bart Groothuis in de Volkskrant, refererend naar de EU Chips Act. De partijgenoot van minister Adriaansens stelt onomwonden dat de wet Vifo in stelling moet worden gebracht tegen de overname van de Delftse start-up. ‘Dat is een kwestie van politieke wil’, zegt hij.

We hebben dat eerder gezien in het Verenigd Koninkrijk, waar een streep is gezet door Nexperia’s aankoop van een stokoude fab in Wales. Dat besluit lijkt er ook te zijn doorgedrukt. Twee officiële onderzoeken konden in ieder geval geen aanleiding vinden om de deal tegen te houden. Al dan niet onder Amerikaanse druk is het denkbaar dat de Nederlandse politiek ook die afslag neemt, gebruikmakende van de geheimzinnigheid waarmee de wet Vifo is omgeven. De motivatie van het toetsingsbesluit, dat uiteindelijk aan de minister is, wordt niet openbaar gemaakt.

Gaat Nederland hard de deur dichtgooien in het gezicht van China, of laat het in de strategisch belangrijke hightech ruimte voor economische betrekkingen? De Brainportregio kijkt vol spanning mee.