Wie is waarvoor aansprakelijk?
Lucas Wintjes is vicepresident Sales Factory Automation bij Bosch Rexroth.
Nieuwe technologie creëert niet alleen nieuwe functionele mogelijkheden maar ook nieuwe vraagstukken. Bijvoorbeeld op het gebied van veiligheid en (juridische) aansprakelijkheid. Vraag het maar aan Tesla-oprichter Elon Musk. Want als je de krant zit te lezen achter het stuur van een ‘zelfrijdende’ Tesla en die veroorzaakt een aanrijding, wie is daar dan voor aansprakelijk? Elon Musk of de krantenlezer? En als jouw Tesla ’s nachts automatisch is geüpdatet en dat bevalt je niet wanneer je de volgende ochtend achter het stuur kruipt, wat dan?
Binnen de machinebouwwereld hebben we te maken met soortgelijke vraagstukken. Er zijn immers al adaptieve machines die zichzelf aanpassen aan veranderende omstandigheden, via het web in de gaten worden gehouden en automatisch worden voorzien van nieuwe software. Welke effecten heeft dit op de efficiency van die machine en, veel belangrijker, op de veiligheid?
Vroeger stond in de Machinerichtlijn dat een veiligheidssysteem los moest staan van de machinebesturing. Net zoals in de procesindustrie, waarbij het centrale besturingssysteem (dcs) wordt geflankeerd door een apart (ook hardwarematig) veiligheidssysteem om te voorkomen dat als het dcs faalt er gevaarlijke situaties kunnen ontstaan. Tegenwoordig is het echter toegestaan om in zekere mate (afhankelijk van het risiconiveau) alleen te werken met softwarematige beveiliging. Dat wordt inmiddels ook al in losse gecertificeerde aandrijfcomponenten toegepast.
Wat gebeurt er als een gebruiker (of de servicedienst van de leverancier) een structurele wijziging aanbrengt aan de machine? Een adaptieve machine detecteert dit en past de instellingen automatisch daarop aan. Self learning heet dat in goed Nederlands. Dat is mooi, maar hoe krijg je die functionaliteit er als machinebouwer in? Ben je dan afhankelijk van de leverancier van de hardware en software? Ja en nee. Ja, als die leverancier nog geen open core engineering faciliteert, en nee, als dit wel het geval is.
Om bij die core te kunnen en daar softwarematig veranderingen in aan te kunnen brengen, heeft Bosch een soort vertaalsysteem ontwikkeld. Maar toen kwamen de juristen. Want als fabrikant lever je een machine en sta je daarbij garant voor een juiste werking. Wat nu als de klant zelf in het diepste der diepste van die machine veranderingen gaat aanbrengen waarvoor je als leverancier bovendien zelf de tools hebt aangeleverd? Moet en kun je als leverancier dan nog wel garantie verlenen? Is die dan niet automatisch vervallen? En hoe zit het met de tijdens de levering afgesproken specificaties en met de veiligheid? Het management van ons bedrijf stelde na de aankondiging de grote vraag of open core engineering wel verstandig was. Zouden we daardoor wel meer machines verkopen? Toen we er een prestigieuze prijs mee wonnen, snoerden we sceptici in ieder geval even de mond.
RFID-toegangsbeveiliging nu nog makkelijker
Voor Identification and Access Management (I.A.M.) heeft Pilz het bedrijfsmoduskeuze- en toegangsautorisatiesysteem PITmode. Voor een onderdeel van dit systeem, de PITreader, heeft Pilz een RFID-transponder in kaart- en stickerformaat ontwikkeld. Alle varianten zijn vrij beschrijfbaar en rechten kunnen vastgelegd worden door gebruik te maken van de eenvoudig passende softwaretools.
Het toont aan hoe moeilijk het soms is om nieuwe technologie te introduceren en te verantwoorden, zelfs binnen je eigen bedrijf. Innovatie en vooruitgang houd je niet tegen en uiteindelijk nemen anderen het over en wordt het vanzelf een nieuwe standaard.
Blijft natuurlijk de hamvraag wie waarvoor verantwoordelijk is. Daarvoor zullen nieuwe regels moeten worden bedacht, net zoals wetgevers en verzekeringsmaatschappijen nu worstelen met de zelfrijdende auto die er natuurlijk hoe dan ook zal komen. Ook de adaptieve en zelflerende machine zal gemeengoed worden. Voordat het echter zover is, zullen fabrikanten wel de handen ineen moeten slaan om een protocol te ontwikkelen waarmee componenten en systemen van verschillende merken cruciale zaken op dezelfde manier berekenen en dit als gestandaardiseerd signaal doorgeven aan de besturing. Adaptief werkt alleen optimaal als alles dezelfde taal spreekt. Dat moet dan niet alleen gelden voor besturingen maar ook voor sensoren, schakelcomponenten, et cetera.
De industriële innovatietrein blijft in volle vaart doorrazen. We bedenken het maar moeten het dan ook wel invoeren en dat is nou net weer moeilijk omdat de mens nu eenmaal tegen verandering is. Een gekke paradox in feite. De zelflerende machine heeft daar echter helemaal geen moeite mee. Die gaat het dus wel redden.
