Semicon-groeikramp bij VDL

VDL ETG breidde in het afgelopen jaar in Almelo uit op twee locaties. Op de ene werkt ETG traditioneel aan waferstages van ASML. Daarnaast richtte het familiebedrijf een andere fabriek opnieuw in. Daar werkte VDL Energy Systems voorheen aan turbines voor Siemens, maar nu ging het daar produceren voor chipmachines. Aanvankelijk bestond nog het plan om zich daar te concentreren op technologie voor nieuwe energie, maar dat verdween voorlopig in de ijskast. De vraag op de semiconmarkt bleek zo groot dat VDL voorrang gaf aan de productie voor halfgeleiderequipment.

‘Dat kunnen we hier in de regio ook doen’, zei Willem van der Leegte, directeur van de VDL Groep tijdens de presentatie van de cijfers over 2022 in Eindhoven over de groei die de semiconmarkt vraagt. ‘Laat ik mensen a of b maken? Zet ik ze in voor industrie a of b? Ja, hier in de Brainportregio. We hebben natuurlijk al uitgebreid, maar als het nog verder moet, dan moet je misschien wel aan dat soort draconische maatregelen denken.’

In het verleden kwam dit soort situaties eerder voor. VDL zette hightechmedewerkers in bij de bussenbouw nadat het concern een grote bussenorder had gescoord terwijl er in de hightech even minder werk was. Tijdens de coronacrisis heeft VDL medewerkers van de divisie Bussen ingezet voor bedrijven in de divisie Toeleveringen, waarvan hightech onderdeel is.

Van der Leegte wijst ook op de mogelijkheid om in andere regio’s uit te breiden. Zoekend naar de balans: ‘We moeten ook geen monocultuur krijgen. Als de hele regio uitsluitend voor semicon wordt ingericht en het gaat een keer minder in die markt, dan moet je wel in staat zijn om dat op te kunnen vangen.’

Beter dan best-case scenario’s

Terugkijkend heeft de groei van ASML ook VDL verrast, zegt Van der Leegte. ‘We hadden al ontzettend veel uitgebreid en goed geanticipeerd op best-case scenario’s. Die bleken uiteindelijk nog veel beter. We sturen scherp, blijven uitbouwen, blijven machines neerzetten. Het meeste in Eindhoven en Almelo, maar ook in Zwitserland. Daar [op die drie locaties] zit de grootste groei en dan praat je over forse bedragen. Een beetje bewerkingsmachine kost snel twee miljoen en die kopen we met tientallen.’

De VDL Groep als geheel investeerde vorig jaar 246 miljoen euro in gebouwen, machines en andere kapitaalgoederen. Dit jaar zal dat 300 miljoen euro zijn, aldus Van der Leegte. Daarbij is cash management enorm belangrijk, voegt hij toe. ‘Onze resultaten zijn goed, we gebruiken onze cash om groei te realiseren en continuïteit te waarborgen. Desalniettemin zijn wij in gesprek met de banken om onze kredietlijnen flink te verhogen.’

Net als de hele hightech kampt VDL met uitdagingen in zijn supply-chain. ‘Voor onze hightech activiteiten hebben we veel extra mensen aangenomen om achter bestellingen aan te jagen.’

De VDL-topman spreekt van drie grote uitdagingen voor de hele groep: ruimte, medewerkers en energie. De enige locatie waar deze drie géén uitdaging zijn is Born, waar VDL Nedcar auto’s assembleert voor BMW, een contract dat op termijn afloopt. ‘In Born hebben we vooral de uitdaging om 400 duizend auto’s te maken.’

Toch ligt het niet in lijn der verwachting dat VDL in Born activiteiten voor de hightech gaat ontplooien. Waar VDL wel naar kijkt is of werkmaatschappijen die actief zijn in automotive en die op hun huidige locatie uit hun jasje groeien in Born, meer ruimte voor groei kunnen krijgen.

Meer marge van ASML?

Sommige toeleveranciers bespeuren dat ASML genegen is meer marge te geven om op die manier te helpen groei te faciliteren. Van der Leegte zegt daarvan niets te merken. ‘Maar ik vind het wel fijn als je die vraag bij onze klanten gaat stellen’, grapt hij. Serieuzer: ‘Je kunt [de] klant vragen om meer marge, maar het is de vraag of je dan competitief bent. Een ander kan het mogelijk goedkoper.’ Hij wijst erop dat het altijd gaat om het totaalpakket afspraken. ‘Het gaat in golfbewegingen, misschien krijgen we er nu wat meer uit, later zal er wel weer een tijd komen waarin het minder wordt.’

Maar ook VDL ervaart het grote beslag op werkkapitaal. ‘Wij zijn met een eigen vermogen van zo’n 2 miljard euro en een solvabiliteit van 60 procent goed gekapitaliseerd en heel gezond, desalniettemin gaan we naar banken om meer geld te vragen om groei te realiseren. Het gaat niet alleen over capex, gebouwen en machines. Ook onze voorraden lopen op en onze debiteurenstand stijgt. Daar is allemaal geld voor nodig.’

Liquiditeit is een issue, voegt hij toe. ‘Daar moet je continu op sturen.’ Zwaaiend met zijn liquiditeitsoverzicht: ‘Elke dag volg ik onze liquiditeit. Ben ik elke dag mee bezig, zonder uitzondering.’

Verkorten betalingstermijn

Hij ziet meer in het verkorten van de betalingstermijn. ASML betaalt pas na 60 dagen, soms zelfs pas na 75 dagen. Toekomstige wetgeving die dat soort machtige klanten verplicht binnen dertig dagen te betalen juicht Van der Leegte toe, al zegt hij erbij dat het voor VDL met een groeiend eigen vermogen van rond de 2 miljard euro minder speelt. ‘Wij zijn een samenvoeging van honderd mkb-bedrijven, maar we hebben de kracht van een multinational. Is het een goede zaak? Ja. Vragen wij het? Nee, maar het is altijd wel een strijd om goede betalingscondities te krijgen bij klanten. Uiteindelijk is het net als de prijs onderdeel van een onderhandeling. Het is altijd het totale pakket.’

Maar voor kleinere bedrijven breekt hij graag een lans. ‘Ze vormen de ruggengraat van de economie en mogen hun positie niet kwijtraken ten opzichte van grote bedrijven.’ In het verleden maakte hij het zelf mee bij toelevering aan automotive-klanten. ‘Daar ging het van 30, naar 45 dagen, naar 60 dagen. Eerder betalen kon, maar dan moest je een betalingskorting van 2 procent geven. Daarna ging het weer van 30 naar 45 naar 60.’

Naast productiecapaciteit vragen de semicon-activiteiten ook steeds meer investeringen in r&d. Vorig jaar stak de VDL Groep 170 miljoen euro in ontwikkeling. Dat zal dit jaar naar verwachting met 5 tot 10 procent groeien. Bij VDL ETG werken inmiddels vijfhonderd engineers. Een tiende van VDL’s 16.500 werknemers heeft een ingenieurstitel.

Kunnen we op korte termijn acquisities verwachten? ‘Nee’, zegt Van der Leegte, ‘ik heb in 2021 besloten om niet te veel over te nemen, omdat we ons moesten richten op de organisatie van groei. Elke overname kost een hoop energie. We doen wel wat, maar dat is qua grootte beperkt. We zijn niet actief op zoek. Laatst hebben we wel nog een bieding gedaan op een beursgenoteerd bedrijf. Dat heeft iemand anders overboden, maar dat vond ik niet zo erg. Het moet wel heel aantrekkelijk zijn op dit moment dat we toch al zo hard groeien. Maar er komen altijd dingen voorbij die we niet kunnen laten liggen.’