Schoonmaakrobots tonen innovatieve kracht Chinezen in iot-markten

Schoonmaakrobots blijken naast schoonmaakmachines ook datastofzuigers, met bijkomende privacy- en veiligheidsissues. Toen China-expert Sanne van der Lugt en Marnix Bel van KPMG acht fabrikanten ondervroegen, kregen ze bovendien een beter beeld van hoe Chinese bedrijven erin slagen om Westerse bedrijven de pas af te snijden met geavanceerdere en innovatievere producten.

René Raaijmakers

Een China-expert die zich voor schoonmaakrobots interesseert, het lijkt geen voor de hand liggende combinatie. Toch dook Sanne van der Lugt op de apparaten zodra ze op haar pad kwamen. Ze had zich de afgelopen jaren al verdiept in verschillende cases waarbij technologische ontwikkelingen internationale relaties verstoorden, zoals China’s motivatie achter een eigen gps-systeem en Huawei’s 5G-technologie die door de VS in de ban werd gedaan. Toen haar vriend thuiskwam met de boodschap dat zijn werkgever overwoog om Chinese schoonmaakrobots te gaan verkopen op de Europese markt, ging er bij haar meteen een belletje rinkelen.

‘Mijn vriend was enthousiast, want de robot van de Chinese leverancier Gaussian was veel geavanceerder dan de andere robots die hij kende’, vertelt Van der Lugt. ‘Ik dacht meteen: wacht, China? Wat voor sensoren zitten er op zo’n robot? Wat voor data verzamelt zo’n robot? Waar laat hij zijn data? Ik zag er een verhaal in, omdat mijn vriend benadrukte dat de Chinese robot zoveel geavanceerder was dan de robots die op dat moment op de Nederlandse markt beschikbaar waren.’

Haar vriend kon al haar vragen niet beantwoorden, maar hij vond het een goed plan als zijn partner er dieper in zou duiken. Die informatie zou hem immers ook van pas komen.

Kennisuitholling

Zoveel is duidelijk, met tal van sensoren zoals camera’s en lidar is een schoonmaakrobot een datastofzuiger. De meeste apparaten sturen hun data bovendien naar de cloud om er kunstmatige intelligentie op los te laten. Alles bij elkaar een serieus databeveiligings- en privacyvraagstuk. ‘Veel mensen associëren dit meteen met China, maar ik focus vooral op ‘buiten Europa’. We moeten in ieder geval dezelfde vragen stellen als het gaat om Amerikaanse apparatuur’, aldus Van der Lugt.

De resultaten van haar speurtocht bieden een inkijkje in het verschuivende internationale technologische krachtenveld. Schoonmaakrobots laten zien hoe het zwaartepunt daarvan richting het Oosten beweegt – iets dat nog nauwelijks goed tot ons is doorgedrongen.

Met de gegevens waarover Van der Lugt de beschikking heeft, concludeert ze dat de Chinese schoonmaakrobotleverancier Gaussian eruit springt als het om innovatie en ontwikkelslagkracht gaat, al doen de Europeanen het op dit moment nog redelijk. In het algemeen kunnen techbedrijven in China veel makkelijker aan financiering komen dan hun Westerse concurrenten. Dat vertaalt zich meteen in een veel groter ontwikkelteam. Van der Lugt: ‘Achter Gaussian zitten tweehonderdvijftig robotengineers. Achter een Duits bedrijf dat het ook erg goed doet, slechts tien.’

Van der Lugt ging bij overheidsinstanties op zoek naar financiering voor haar onderzoek, maar kreeg overal nul op rekest. Daarna besloot ze er zelf tijd in te steken. Ze schakelde daarnaast de expertise in van Marnix Bel, cybersecurityconsultant bij KPMG. Aangezien Van der Lugt op dat moment nog werkzaam was voor Instituut Clingendael, hebben zowel Clingendael als KPMG hun naam aan het uiteindelijke rapport ‘How smart is the use of smart devices in the office?’ verbonden.

Van der Lugt constateert dat het gebrek aan interesse symptomatisch is voor de uitholling van Nederlandse kennis over China. ‘Nederland, en met name de universiteit van Leiden, was twintig, dertig jaar geleden, nog de belangrijkste, continentaal-Europese kennisbron van modern China.’ Ze zegt dat daar door de jarenlange bezuinigingen weinig meer van over is, zeker op seniorniveau. ‘In Nederland kennen we geen traditie van denktanks gesponsord door stichtingen zoals bijvoorbeeld het Duitse Merics dat door de Mercator Stiftung wordt gefinancierd. Onze denktanks op het gebied van China, zoals het Clingendael-instituut, worden door de overheid gefinancierd op projectbasis. Hierdoor volgen onderzoekers de waan van de dag. Ook het onderzoek van het zojuist gelanceerde China Kennisnetwerk (CKN) zal door de overheid op projectbasis worden gefinancierd. Juist nu is het nodig om een visie op China te genereren en daarvoor een aantal deskundigen vrij te stellen voor fundamenteel onderzoek met een horizon van minstens vijf jaar.’

Lidar

Van der Lugt legde contact met acht leveranciers van schoonmaakrobots. Allemaal stonden ze open voor haar vragen en voorwaarden. Het was vooral een uitdaging om geen appels met peren te vergelijken. ‘Iedereen gebruikte andere terminologie. De een zegt ‘camera’ waar hij eigenlijk ‘lidar’ bedoelt. Ook was er een groot verschil in de definitie ‘autonoom besturen’. Ik wilde tegelijkertijd niet te diep in de technologie duiken, want mijn lezers zijn beleidsmakers, geen technici. Ik heb alles in een tabel weergegeven. Aan elke fabrikant heb ik de door hen verstrekte informatie teruggekoppeld en gevraagd of ik het zo goed interpreteerde.’ Nadat iedereen toestemming gaf, publiceerde Van der Lugt de gegevens.

Opvallend is dat de Chinezen voorlopen als het gaat om functionaliteit. ‘De robots die op Amerikaanse technologie werken, lopen nog het meest achter zou je kunnen zeggen. Europese robots zijn al een stukje verder. De Franse partij was lastig, want daar kreeg ik geen heel goed contact mee, omdat er geen duidelijke vertegenwoordiger in Nederland zat. Voor zover ik weet, rijdt er nog geen Franse robot rond in Nederland, dus kon ik niets verifiëren. Het verhaal van de Europese robots was heel erg positief, maar als ik wat verder doorvroeg naar voorbeelden uit de praktijk, dan bleek toch dat het Chinese Gaussian vooropliep.’

Van der Lugt sprak ook met het Amerikaanse Brain Corp, de leverancier van Brainos, een besturingssysteem dat verschillende fabrikanten van schoonmaakrobots gebruiken. ‘Die software wordt geïmplementeerd in schoonmaakmachines die daarvoor werden bestuurd door mensen. Op die machines zit ook nog een stoel en een stuur. Dan kun je er makkelijk even opspringen, bijvoorbeeld in een supermarkt waar een ongelukje is gebeurd. In feite is Brain Corp begonnen met software voor bestaande schoonmaakmachines. Dat geeft beperkingen in bijvoorbeeld de wendbaarheid van de machines. Europese en de Chinese merken zijn van scratch begonnen en dat biedt voordelen. Deze machines zijn onder meer compacter en wendbaarder.’

Schoonmaakrobots beschikken over talrijke sensoren als camera’s, lidar en ultrasone sensoren. ‘Ik was daar erg verbaasd over, helemaal over het feit dat in sommige camera’s zitten. Tijdens mijn onderzoek kwam ik erachter dat camera’s niet nodig zijn als je 3D lidar gebruikt, maar die techniek is duur. Een aantal knappe koppen heeft ontdekt dat als je 2D lidar met een camera combineert, je hetzelfde resultaat bereikt, alleen goedkoper.’

Brainos gaat voor de laatste optie. Alle apparaten die gebruikmaken van dat besturingssysteem hebben een camera op de machine: Tennant en Hako uit de VS, Ice Robotics uit China (dat deels in Japanse handen is) en Nilfisk uit Denemarken.

Haaks op elkaar

Van der Lugt verbaasde zich erover dat databeveiliging en privacy weinig prioriteit had. ‘Het stond helemaal niet op de kaart bij mensen. De leveranciers die ik heb gesproken, zeiden: ‘We krijgen geen vragen over veiligheid, je bent de eerste die ermee komt.’’ Hun reacties waren positief. ‘Ze konden zich goed voorstellen dat dit op een gegeven moment vanuit de politiek op hun pad zou komen. Dus konden ze er maar beter aan gaan werken. Zo’n schoonmaakrobot komt overal. In de kantine zal het minder uitmaken, maar ze rijden ook in laboratoria die aan de nieuwste technologie werken.’

Wel besteedden veel leveranciers aandacht aan privacy. ‘Een aantal merken slaat de gegevens lokaal op, maar Brain Corp staat op het standpunt dat je camerabeelden van de robot kunt combineren met informatie van beveiligingscamera’s of registraties van bezoekers, bijvoorbeeld in een ziekenhuis. Als je dat kan linken aan een vage schim die je dan op zo’n camera ziet, dan kun je toch een relatie leggen met een individu. Brain Corp zegt dus dat het veiliger is als Brainos de ruwe data verzamelt en Brain Corp het voor je opslaat. Dat betekent in dit geval: in Amerika. De grafieken en de interessante informatie delen ze dan met de klant, zodat die weet waar de robot wel en niet is geweest. Het probleem: zodra die data is opgeslagen in Amerika is controle op naleving van de AVG lastig.’

Hier speelt in feite dezelfde problematiek en discussie tussen Europa en de VS over data die Amerikaanse bedrijven als Google en Amazon verzamelen. ‘Daar zou Europa rekening mee moeten houden in zijn beleid. Data die wordt verzameld in Europa, moet in Europa blijven. Het ingewikkelde is dat veel data inderdaad in Europa wordt opgeslagen, maar wel door een niet-Europees bedrijf. Bij Amerikaanse bedrijven biedt de AVG per definitie geen bescherming. De EU zegt: alles wat op Europese bodem is opgeslagen aan data, is Europees eigendom en moet zich houden aan de Europese wetgeving. De Amerikaanse cloud act zegt dat de data van elk Amerikaans bedrijf altijd beschikbaar moet zijn wanneer de Amerikaanse overheid vindt dat het onderwerp is van nationaal veiligheidsbelang. Dat geldt ook voor data die buiten Amerika zijn opgeslagen door Amerikaanse bedrijven. Die twee wetgevingen staan haaks op elkaar en er is nog geen overkoepelend orgaan dat daar een beslissing over kan nemen.’

Gestolen, opgekocht of gekopieerd

Het Chinese Gaussian levert kwaliteit en is financieel en technologisch zeer slagvaardig. Van der Lugt acht zelfs dat er een kans bestaat dat er in Europa straks alleen maar Chinese schoonmaakrobots rondrijden. ‘Ik wil vooral waarschuwen voor een grote denkfout’, zegt ze. ‘Wij denken technologisch nog steeds voorop te lopen op Aziatische landen en dat wij onze technologie moeten beschermen, zodat het niet wordt gestolen, opgekocht of gekopieerd. Waar wij niet op zijn voorbereid, is dat er ook bedrijven volgens wetten van liberale marktwerking met geavanceerdere producten onze kant op komen. Gaussian heeft zo veel robotengineers in dienst dat de concurrentie er op de lange termijn waarschijnlijk niet tegenop kan boksen.’

Chinese technologiebedrijven lijken verder over onuitputtelijke financiering te kunnen beschikken. ‘Er is in de VS, maar vooral in China veel meer animo om te investeren in dit soort bedrijven. Veel Europese startups zie je om die reden naar Amerika vertrekken. Daar is meer geld beschikbaar. Als we geen regelgeving invoeren, dan kunnen we verwachten dat onze markt wordt overspoeld door merken waar Europese bedrijven niet meer tegen kunnen concurreren. Dan kan het zijn dat je alleen nog voor die geavanceerdere apparaten kan kiezen waarvan je weet dat de data niet in Europa blijft.’

Van der Lugt zegt dat de ontwikkelingen een andere opstelling vragen. ‘We hebben heel lang een liberale marktwerking gepromoot over heel de wereld. Zo’n beleid werkt goed als je nationale bedrijven kunnen concurreren met de grootste bedrijven ter wereld. Maar op het moment dat je achterloopt wil je helemaal je markt niet openstellen voor buitenlandse bedrijven.’

Auteurs Bell en Van der Lugt stellen dat het in het belang van de Nederlandse veiligheid is om Europese hightechbedrijven te steunen, zodat ze kunnen blijven concurreren met niet-Europese merken. Met een Europese optie hebben klanten een keuze en meer controle over hun gegevens. Ze adviseren ook om slimme apparaten in te labelen en te benchmarken. Op die manier kunnen kopers apparaten met hogere cyberveiligheidsvereisten identificeren en weloverwogen beslissingen nemen. Tot slot adviseren ze bedrijven om beleid te ontwikkelen voor het gebruik van slimme apparaten binnen hun organisatie.

Van der Lugt stelt dat we niet naïef moeten zijn door te denken dat dataverzameling door westerse bedrijven onschuldig is. ‘Dat heeft Edward Snowden ons duidelijk gemaakt. We moeten goed beseffen dat we aan de vooravond staan van die vierde industriële revolutie. De agenda’s van de VS en Europa lopen niet per definitie gelijk. We zijn niet automatisch partners. Op dit moment worden de kaarten opnieuw geschud en zoals in het verleden kent elke industriële revolutie zijn leider. Tot nu toe werd de leider van elke nieuwe industriële revolutie ook de nieuwe wereldleider.’

Main picture credit: insights.rlist.io