Nederlands onderzoek krijgt 140 miljoen voor 14 T MRI, E-ELT, Lisa en meer
In de eerste van twee door NWO gecoördineerde financieringsrondes hebben negen projecten voor de komende tien jaar in totaal 140 miljoen euro toegewezen gekregen voor het opzetten of verbeteren van grootschalige onderzoeksinfrastructuur. De uitverkoren projecten gaan werken aan verschillende soorten infrastructuur, waaronder een 14 T MRI-systeem, instrumenten voor de European Extremely Large Telescope (E-ELT) en onderdelen voor ESA’s Laser Interferometer Space Antenna (Lisa). Een onafhankelijk internationaal comité heeft de schifting gemaakt.
Het Dutch National 14Tesla Initiative in Medical Science (Dynamic) realiseert het eerste MRI-systeem ter wereld van deze veldsterkte. De hoge gevoeligheid, gecombineerd met het verbeterde vermogen om metabolietsignalen te onderscheiden, zal wetenschappers niet alleen een krachtig instrument bieden voor een betere karakterisering van een reeks ziektes, maar ook nieuwe inzichten geven in de werking van de hersenen. Het project onder leiding van de Radboud Universiteit ontvangt 19 miljoen euro om het systeem te ontwikkelen en op te zetten in Nijmegen.
Met een spiegeldiameter van 39 meter wordt de E-ELT in het noorden van Chili de grootste optische infraroodtelescoop ter wereld, die naar verwachting in 2028 zijn eerste waarnemingen zal doen. Onder leiding van de Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (Nova), het samenwerkingsverband van de sterrenkundige instituten van de universiteiten van Amsterdam, Groningen, Leiden en Nijmegen, gaat het NL-ELT-consortium bijdragen aan drie ontwikkelingen: de mid-infrarood camera-spectrograafcombinatie Metis, de multi-object-spectrograaf Mosaic en het toekomstige Epics-instrument om aardachtige planeten te bestuderen. Aan het project is 18 miljoen euro toegekend.
Het Lisa-observatorium voor zwaartekrachtgolven zal een revolutie teweegbrengen in het begrip over het ontstaan van structuur in de eerste seconde na de oerknal en de oorsprong van superzware zwarte gaten. In het GW Lisa/ET-project gaan Sron en zijn partners de fotodiodes (de ‘ogen’) ontwikkelen die de lasersignalen met de gravitatiegolven erop detecteren en het mechanisme (de ‘bril’) dat de laserstralen naar de juiste plek aan de hemel richt. Het consortium heeft 12 miljoen euro toegewezen gekregen.
De andere geselecteerde projecten richten zich op een op big-data-gebaseerde digital twins van ecosystemen, geavanceerde microscopie, orgaan- en ziektemodellen op basis van menselijke stamcellen, het efficiënte en veilige gebruik van de ondergrond van de aarde, de observatie en modellering van rivierdelta’s en een cloudgebaseerde veilige en ethische koppeling en analyse van een grote hoeveelheid gegevens in de sociale en geesteswetenschappen.
NWO geeft hoge prioriteit aan grootschalige wetenschappelijke infrastructuur. In samenwerking met het ministerie van OCW is in 2021 in totaal 200 miljoen euro beschikbaar gesteld voor de komende vijf jaar, verdeeld over twee financieringsrondes. Minister Robbert Dijkgraaf verhoogde afgelopen zomer het jaarlijkse budget voor de Nationale Roadmap Grootschalig Wetenschappelijke Infrastructuur met 40 miljoen euro. Deze verhoging is onderdeel van het grotere pakket van 10 miljard euro voor de komende tien jaar om meer rust en ruimte te bieden aan de wetenschap.
