‘Nederland moet op zoek naar meer cruciale posities in waardeketens’
Om het verdienvermogen van de hightech- en maakindustrie op peil te houden én om als land sterker te staan in ruwe geopolitieke zee, moet Nederland meer ASML’s krijgen: meer bedrijven waar de rest van de wereld niet omheen kan.
Photondelta (471 miljoen euro), Nxtgen Hightech (450 miljoen euro), Quantum Delta NL (615 miljoen euro) en enkele andere projecten: Nederland investeert via het Nationaal Groeifonds fors in de hightechindustrie. Maar in 2025 is al het geld verdeeld en in 2030 is het op. Dat is niet verstandig, zegt Arnaud de Jong, managing director van TNO High Tech Industry. Hij pleit voor een structurele opvolger van het Groeifonds. ‘Het zou zonde zijn als onze investeringen droogkoken.’
‘In Nederland moeten we het in het algemeen hebben van high-complexity. Dat leunt op technologie waarin je langdurig moet investeren. Als je iedere keer na vijf jaar zegt: we gaan iets anders proberen, dan komt er maar weinig van de grond. Hoeveel r&d is er wel niet nodig geweest om van ASML een succes te maken? De Brainportregio leunt voor een belangrijk deel op technologie waar jaar in, jaar uit in is geïnvesteerd: mechatronica, optica, dunnefilmtechnologie, halfgeleiders, noem maar op,’ aldus De Jong.
Het onderzoek dat aan de basis staat van bestaande en opkomende Nederlandse specialismen als fotonica en quantumtechnologie verdient doorlopende ondersteuning van de overheid, stelt TNO in een whitepaper. Deze structurele financiering moet hand in hand gaan met een Nationale Hightech Strategie (NHS) om aan te haken op belangrijke trends zoals verduurzaming en fragmentatie van wereldmarkten.
Op basis van gesprekken met ondernemers, experts en beleidsmakers verwacht TNO dat de Nederlandse hightech in 2040 meer dan de helft van zijn omzet genereert in nieuwe waardeketens. ‘Elk bedrijf moet zich afvragen: waar moet ik op inzetten om over tien, twintig jaar nog te bestaan? Waar liggen mijn kansen en wat zijn bedreigingen?’ zegt De Jong. Een door kennisinstellingen en overheid gesteunde langetermijnstrategie moet bedrijven in staat stellen beter mee te bewegen met de veranderende behoeften van de economie en maatschappij. ‘Waardeketens waar wij nu sterk in staan gaan veranderen, en er ontstaan nieuwe waar wij nu niet inzitten.’
Skin in the game
De NHS draait niet alleen om economische, maar – in het licht van de geopolitieke verschuivingen die zich aan het voltrekken zijn – ook om nationaal-strategische belangen. ‘Om sterk te staan, moet ons land in enkele van die waardeketens een cruciale positie innemen. We moeten de ambitie hebben een handvol nieuwe ASML’s voort te brengen. Dan bedoel ik niet per se bedrijven met de omvang van ASML, maar bedrijven waar geen enkel bedrijf of land omheen kan in de betreffende industrie.’ Met andere woorden: met bedrijven als ASML maak je anderen van je afhankelijk, waar jij misschien voor andere technologieën weer afhankelijk van hen bent. Deze wederzijdse afhankelijkheid is gezond.
Resteert de vraag waarom er een subsidievehikel moet worden opgetuigd. Waarom niet de WBSO verhogen en de markt zijn werk laten doen? ‘De WBSO is buitengewoon nuttig, maar ik durf de uitspraak wel aan dat dat je daar geen toekomstig control point mee gaat creëren. Het gaat om langetermijninvesteringen die bedrijven niet alleen kunnen dragen.’
‘Wat betreft marktwerking, vergeet niet dat bedrijven ook skin in the game hebben. De helft van de financiering voor Groeifonds-projecten komt van de deelnemers zelf. In een land als Nederland, waar altijd buitengewoon kritisch naar subsidie wordt gekeken, ben ik niet bang dat er onnodig lang geld wordt gepompt in iets dat niet werkt. En dat is heel normaal: we moeten niet denken dat alles wat we doen in Nederland altijd lukt.’
