Mutracx terug op het spoor aan de hand van Sioux

Begin juli verklaarde de rechtbank Oost-Brabant Océ-spin-off Mutracx failliet. Het Helmondse bedrijf werkte sinds 2010 hard aan zijn pcb-jetmachine Lunaris. Het systeem, een zogenaamde primary imager, gebruikt inkjettechnologie om de binnenlagen op een pcb te printen. Volgens Mutracx, dat zijn naam ontleent aan de micrometerspoortjes die het opbrengt, is zijn oplossing een honderd procent vervanger van conventionele lithografie: het systeem sluit naadloos aan op bestaande processen en biedt significante voordelen op het gebied van arbeid, milieu, yield en operationele kosten.

Mutracx was er al in geslaagd om een eerste werkende machine op te leveren. Bij Whelen Engineering in New Hampshire draait dat systeem al ruim een half jaar in productie. Waar er vroeger meerdere operators nodig waren om alle machines in dat deel van de pcb-productielijn te laten draaien, kan het Amerikaanse bedrijf het nu af met eentje.

Ondanks die goede referentie lukte het Mutracx niet om de laatste stap te zetten naar de commerciële fase. Uiteindelijk was het simpelweg geldgebrek dat de onderneming de das om deed. Het Eindhovense Sioux schoot te hulp. Als ontwikkelpartner en aandeelhouder was het al vanaf het begin bij Mutracx betrokken en kende het de technologie en de markt van binnen en buiten. ‘Mutracx zat zo dicht tegen de commercialisatie aan dat het doodzonde was om dat te laten varen’, legt Sioux-directielid Arnoud de Geus uit waarom zijn bedrijf de sprong waagde en Mutracx inlijfde.

Eind juli maakte Mutracx een doorstart onder de vleugels van Sioux. Met zeventien medewerkers heeft het bedrijf onderdak gevonden in het pand van Sioux-dochter CCM in Nuenen. Voor tien man betekende het faillissement een ontslag, onder meer voor ceo Dop Brzesowsky, die pas sinds maart 2014 de leiding had.

Blok aan been

‘We zijn vertrokken met het idee dat we op basis van inkjetkoppen en inkt van Océ een machine zouden bouwen’, kijkt Henk Jan Zwiers terug. De Mutracx-cto is al sinds de initiële ontwikkeling bij Océ het technische brein achter de Lunaris. ‘We liepen redelijk op schema totdat we bij de grootste pcb-fabrikant van Europa, het Oostenrijkse AT&S, in de fabriek stonden. De inkt die we hadden gekozen, was prima voor het jetten en prima voor de machine, maar hij hield het niet vol in de applicatie.’

Mutracx stapte over naar een nieuwe inkt van Dow Chemical. Die switch betekende dat er een compleet nieuw uv-station moest komen. Ook het jetgedrag moest opnieuw in kaart worden gebracht. ‘Dat was de eerste grote horde die we hebben moeten nemen’, aldus Zwiers. ‘Dat heeft ons veel tijd gekost, een jaar ontwikkeling en een jaar procesvalidatie bij de eindklant.’

AT&S was genoodzaakt zijn faciliteit te sluiten. In Whelen vond Mutracx een nieuwe launching customer waarvoor het een pilotlijn mocht opzetten. De Amerikanen hadden echter een zware eis: ze wilden een groter deel van de pcb-productie digitaliseren. Naast de Lunaris moest er daarom nog een tweede machine bij, een zogenaamde solder mask blocker. ‘Dat systeem zorgt ervoor dat de vrijliggende koperstructuren worden beschermd tegen het soldeer dat later in het proces wordt aangebracht’, legt Zwiers uit.

Op dat moment was Mutracx de aangewezen partij om zo’n machine te ontwikkelen. Zwiers: ‘Voor Whelen was het: take it or leave it. We konden er niet onderuit.’ Mutracx baseerde zich op een proces van Dow. In de praktijk bleek dat idee nog lang niet uitgewerkt. ‘We hadden problemen met het aanbrengen van de film en met het jetten. De inkt zorgde voor afzettingen in de nozzle en bleef niet goed plakken op het substraat zodat we niet goed dubbelzijdig konden printen.’

De solder mask blocker was Mutracx een blok aan het been. Het vrat waardevolle resources die het bedrijf graag had ingezet voor het finetunen van de Lunaris, waarvan de ontwikkeling wel voorspoedig liep. Zwiers bestrijdt de visie dat Whelen zijn toeleverancier de nek heeft omgedraaid. ‘Whelen-directeur John Olson is een visionair die zijn pcb-fabriek volledig wil digitaliseren. Wij waren toen de enige die dat konden verwezenlijken.’ Feit is wel dat Mutracx te weinig slagkracht had – zowel financieel als qua engineering – om de ontwikkellast van twee compleet verschillende processen te dragen.

Groen

De beslissing van Sioux om Mutracx onder zijn hoede te nemen, past prima in de strategie van het Eindhovense concern. De Geus legt uit: ‘Sioux is de laatste jaren aan het verbreden. We komen uit de software maar we zijn inmiddels volledig multidisciplinair. Dat doen we heel duidelijk om beter te kunnen internationaliseren. Puur op software is dat namelijk heel moeilijk. Software is core, dus dat kun je veel beter op het niveau van modules en subsystemen doen. Een andere manier om het risico te spreiden, is ervoor zorgen dat er nieuwe ketens ontstaan. Als toeleverancier pakken we dan onze rol bij dit soort bedrijven.’ Zo investeerde Sioux in het verleden onder meer in Phenom-World en Solaytec.

Voor hightechbedrijven als Mutracx biedt de inbreng van Sioux uitkomst. ‘De ontwikkeling van dit soort productieprocessen in de meer klassieke industrie is een verhaal van de lange adem’, weet De Geus. ‘Dat is lastig voor veel vc’s, zeker in Nederland. In het verleden werd er vooral geïnnoveerd bij de grote bedrijven, zoals Philips, DSM, Shell en Akzo. Op dit moment komt er meer uit het mkb. Je kunt gerust stellen dat er een slecht vc-klimaat heerst voor dat soort partijen. Het is lastig om iets te starten, zelfs met de hulp van regionale ontwikkelingsmaatschappijen, met innovatiekredieten en vroeger ook met subsidieprogramma’s. Je moet alles uit de kast halen om de zaak rond te krijgen.’ Zwiers beaamt: ‘Dat is redelijk slopend.’ Desalniettemin sleepte Mutracx de afgelopen jaren bijna zeventien miljoen euro aan subsidies en investeringen binnen. ‘Het is geen simpele machine’, stelt Zwiers.

Sioux stak zijn nek uit omdat het kansen zag met de Mutracx-machines. ‘Whelen heeft zijn productie uit China teruggehaald en kan nu in de VS tegen significant lagere kosten betere kwaliteit leveren’, vertelt De Geus. ‘De fabriek die ze in New Hampshire hebben staan, kent haar gelijke niet in de wereld. Ons proces is ook nog eens groen. In normale pcb-fabrieken is er enorm veel afval en worden er veel chemicaliën en water gebruikt. Omdat wij een paar smerige stappen overslaan, kunnen we het allemaal veel schoner. Dat kan in verschillende delen van de wereld weleens een belangrijk verkoopargument zijn. Buiten het feit dat je op één productielijn tig verschillende pcb’s kunt produceren omdat er geen omsteltijd meer is, zijn er allerlei voordelen die we veel beter moeten gaan kwantificeren in de markt.’

Roemenië

Langzaamaan begint duidelijk te worden dat alle inspanningen die Mutracx heeft gedaan om een solder mask blocker te ontwikkelen voor niets zijn geweest. Nu anderhalf jaar verder zijn er namelijk alternatieve technologieën op de markt verschenen. Laser direct imaging (ldi) en het verwante led-di zijn daarvan de belangrijkste. Zwiers: ‘Naar alle waarschijnlijkheid gaan deze methodes het sowieso winnen van onze oplossing voor de solder mask-stap. Met de Lunaris voor de binnenlagen halen we veel processen weg maar bij onze solder mask blocker voegen we ook nieuwe processen toe. Door digitaal te belichten met een laser of een led zet je eenzelfde stap als wij hebben gezet met de Lunaris.’ Officieel is het nog niet zover, maar de kans is groot dat Mutracx binnenkort een streep zet door zijn solder mask-project zodat het zich volledig kan richten op primary imaging met Lunaris.

Mutracx sleutelt nu aan de laatste schoonheidsfoutjes in de robuustheid van de Lunaris. ‘Ook willen we het servicemodel omvormen zodat de engineers van onze klanten tachtig procent van de serviceacties voor hun rekening kunnen nemen. Dat moeten we beter faciliteren in de machine’, aldus Zwiers. ‘Daarna willen we de performance en de productiviteit nog wat opschroeven, maar dan heb je het al bijna over Lunaris 2.0. Het is een verfijning van de geometrie en een verhoging van de snelheid van vijfendertig naar vijftig panels per uur.’

De Geus vult aan: ‘We willen eerst naar een footprint in Europa en de VS. Daar moeten we naar een installed base van tien tot vijftien systemen. Als we alle ins en outs van het proces in de vingers hebben, kunnen we ook naar Azië kijken. We hebben daar anderhalf jaar voor uitgetrokken.’

Met Whelen heeft Mutracx al een bruggenhoofd in de VS. In Europa is het in onderhandeling met een grote partij die overweegt in Roemenië een pilotsite op te zetten met de Lunaris. ‘En we zijn nog altijd bezig met Ramaer hier om de hoek, om er een lijn aan de gang te krijgen’, zegt Zwiers, die merkt dat er steeds meer belangstelling is voor de Lunaris. ‘Onze commerciële man kreeg heel lang nergens voet aan de grond, maar nu krijgt hij constant telefoontjes van geïnteresseerde pcb-fabrikanten.’