‘Monsterlijke zweepslag’ zorgt voor grootste groei orders ooit
De inkoopmanagersindex van Nevi bereikte in mei met 69,4 de hoogste waarde in de geschiedenis van het onderzoek. Ook een aantal onderliggende indexen, waaronder de nieuwe orders, zette nieuwe records neer. De index van mei was maar liefst 2 punten hoger dan het vorige record in april (67,2). De toename van de productieomvang was de grootste ooit. Hetzelfde was het geval bij de stijging van het aantal ontvangen nieuwe orders, die daarmee uitkwam boven het vorige record van maart 2020. Ook het aantal ontvangen nieuwe exportorders steeg in de grootste mate sinds het begin van dit onderzoek.
‘Bijna alle onderliggende indicatoren wijzen op zeer snelle groei: nieuwe orders, productie, levertijden en voorraden van ingekochte materialen namen alle in recordtempo toe. De industriële productie blijft groeien, ondanks de historisch lange levertijden en tekorten aan uiteenlopende materialen’, becommentarieert Albert Jan Swart, sectoreconoom industrie bij ABN Amro. ‘In het slechtste geval kunnen tekorten aan bepaalde onderdelen hele productieketens stil leggen. Zo leidt het tekort aan chips ertoe dat sommige autofabrieken tijdelijk de productie staken. De productie van auto’s wordt daardoor al maandenlang geremd en dat raakt ook toeleveranciers aan de auto-industrie.’
De prijzen en kosten in de sector namen eveneens snel toe. ‘Zowel de inkoop- als de afzetprijzen stegen in recordtempo’, constateert Swart. ‘Grondstoffenprijzen, transporttarieven en kosten van halffabricaten gaan allemaal door het dak. Om tegemoet te komen aan de vraag zijn sommige inkopers vermoedelijk bereid om de juiste materialen boven alles tijdig te ontvangen, ongeacht de kosten. Dit kan druk zetten op de operationele marges, vooral wanneer de capaciteit niet volledig wordt benut als gevolg van tekorten.’
Volgens Swart wordt de industrie momenteel getroffen door een groot bullwhip of zweepslag. ‘Dit opslingereffect houdt in dat fluctuaties in de vraag naar goederen leiden tot steeds grotere schommelingen van productie en voorraden in de toeleveringsketen, zoals bij een zweep die plotseling met kracht omlaag wordt bewogen’, legt Swart uit. ‘Aan het begin van de coronacrisis nam de vraag naar industriële producten sterk af. Veel industriële ondernemingen kochten veel minder onderdelen en materialen in om het werkkapitaal te beperken, ervan uitgaand dat de vraag lange tijd gering zou blijven. Vanaf de zomer trokken productie en inkoop wat aan, maar de meeste industriële ondernemingen hielden toch de voorraden beperkt. Pas in november, na goed nieuws over zeer effectieve resultaten van grootschalige tests met vaccins, trok de vraag naar industriële producten duidelijk aan. Zo bestelden ondernemers in andere sectoren meer machines, vooruitlopend op het economisch herstel. Autoverkopen veerden vanaf eind 2020 eveneens sterk op. Op dat moment gaven ook inkopers weer gas.’
Het probleem is dat wereldwijd alle inkopers tegelijkertijd het gaspedaal diep indrukten, terwijl de meeste industriële ondernemingen de voorraden sinds corona juist hadden verkleind. ‘Zo bestelden veel autofabrikanten plotseling veel chips en onderdelen van metaal, rubber en kunststof. De leveranciers van deze materialen moesten daardoor eveneens plotseling meer materialen inkopen. De hoeveelheden die inkopers bestelden, waren des te groter omdat voorraden waren afgebouwd. Er kon dus beperkt uit de voorraad worden geleverd. Overal in de keten moest daardoor plotseling veel meer worden geproduceerd. Deze schokgolf door de keten veroorzaakte schaarste, langere levertijden en hogere kosten. De tijdelijk lagere vraag naar auto’s resulteerde dus in veel grotere fluctuaties in de productieketen, met als gevolg dat uiteindelijk de productie moeizaam kan worden opgeschaald en consumenten veel langer op een nieuwe auto moeten wachten.’
De levertijden zijn sinds november steeds verder opgelopen, resulterend in de langste levertijden ooit. ‘Een monsterlijke zweepslag dus’, besluit Swart.
