In technology we trust

Technologie als wondermiddel – het is een vanzelfsprekendheid voor wetenschappers en ingenieurs. Het loste al zo veel problemen op, waarom zou het de volgende niet ook oplossen? Dreigt de opbouw van CO2 de ecosystemen van de wereld te verstoren? We plaatsen windmolens en zonnepanelen. We rijden in elektrische auto’s en vliegen in elektrische vliegtuigen. Trekken onze economieën de natuurlijke hulpbronnen van de aarde leeg? Geen probleem, we gaan serieus aan de slag met ontwerpen voor hergebruik en creëren circulaire economieën.

Lange tijd vertrouwde ik op technologische vooruitgang om ook klimaatverandering (en andere ecologische bedreigingen) op te lossen. Toen ik een tiener was, en later een universiteitsstudent, was ik ervan overtuigd dat de mensheid op weg was naar een Star Trek-achtige wereld, waar energie in overvloed is, voedsel uit het niets wordt gemaakt en het weer altijd geweldig is dankzij een wereldomspannend besturingsnetwerk. Na het uitroeien van ziektes, vervuiling, honger, armoede en zelfs geld nam de mensheid een filosofie van zelfverbetering aan en richtte ze haar blik op de sterren.

Ik was me er toen nog niet van bewust, maar ik ging er altijd vanuit dat technologische en sociale vooruitgang onlosmakelijk met elkaar verbonden waren. Bevrijd van de noodzaak om het grootste deel van de dag te werken om in de basisbehoeftes te voorzien, konden mensen hun minder wenselijke instincten achterlaten en waarden als mededogen en tolerantie omarmen. In mijn gedachten zou technologie de mensheid bevrijden van haar duistere instincten.

Dit geloof was het eerste dat de deur uit kon. Zeker, je geen zorgen hoeven te maken over iemands levensonderhoud is bevorderlijk voor vrede en samenwerking, maar, zoals recentere Star Trek-aanpassingen hebben verkend, is de geschiedenis geen rechte lijn van barbaarsheid naar beschaving. Wanneer samenlevingen ‘morele vooruitgang’ boeken, kan deze gemakkelijk worden teruggedraaid. Zelfs in ons zeer comfortabele land werkt een aanzienlijke alt-rechtse minderheid er hard aan om dat mogelijk te maken.

Vooruitgang in wetenschap en technologie daarentegen is onmiskenbaar cumulatief en onomkeerbaar. Wetenschappelijke paradigma’s kunnen veranderen, of een technologie wordt misschien niet mainstream, maar, behoudens een planetaire massa-extinctie, zal onze collectieve hoeveelheid kennis nooit krimpen.

Hoewel deze eigenschap veel goeds lijkt te voorspellen voor het oplossen van de klimaatcrisis, denk ik dat het meer kwaad dan goed heeft gedaan. Het vertrouwen in de steeds groter wordende mogelijkheden van technologie heeft ons een vals gevoel van veiligheid gegeven. De Club van Rome waarschuwde ons decennia geleden dat er grenzen zijn aan groei. Hebben we geluisterd? Nee, we leefden door alsof we een paar planeten in reserve hadden. De technologie zou immers te hulp schieten.

Vijftig jaar later erkennen we tenminste dat we de koolstofemissies (en van andere verontreinigende stoffen) moeten verminderen, maar we geloven nog steeds dat technologie al het werk voor ons zal doen. We hoeven onze levensstijl niet te veranderen, we hoeven de economische groei niet te beperken. We redden de planeet door windmolens te bouwen en Tesla’s te kopen. En aangezien die strategie tekortschiet, zijn we weer begonnen met uitstellen en hopen op onbewezen toekomstige oplossingen zoals netto-nulstrategieën en negatieve-emissietechnologieën. Alles om de harde waarheid niet onder ogen te hoeven zien.

Ik heb mijn niet aflatende vertrouwen in technologie losgelaten. Natuurlijk speelt het een grote rol, maar als we onze planeet willen redden, ontkomen we er niet aan om pijnlijke en ontwrichtende veranderingen aan te brengen in ons gedrag en onze economie. Hernieuwbare energiebronnen zullen nooit kunnen voldoen aan de energievraag van westerse geïndustrialiseerde economieën zoals die nu zijn ingericht. Elektrische auto’s zijn misschien beter dan benzine- of dieselauto’s, maar de echte oplossing is veel minder rijden. Groene producten kopen is een stap vooruit, veel minder kopen heeft veel meer impact.

In Star Trek was het de geavanceerde technologie die mijn interesse wekte, maar nu zie ik dat het plotelement van zelfverbetering net zo belangrijk is.