Geïntegreerde systemen Freshteq moeten megasteden voeden
Het Fieldlab Freshteq heeft de ambitie wereldwijd lokale ketenoplossingen te bieden die consumenten in megasteden voldoende gezond en vers voedsel garanderen. Het samenwerkingsverband wil de Nederlandse tuinbouwketen verenigen. Initiatiefnemer Anton Duisterwinkel vertelt over het hoe en waarom.
Overal ter wereld ontstaan en groeien megasteden. De bewoners in die metropolen – zeker in zich ontwikkelende landen – worden voortdurend welvarender en stellen steeds hogere eisen aan de kwaliteit, variëteit, hygiëne, smaak en betaalbaarheid van hun voedsel. Retailers spelen op die trend in en zoeken naar betrouwbare leveranciers. En als zij het niet doen, dan maken de regionale bestuurders zich wel zorgen over de voedselvoorziening. Want de landbouw in deze landen loopt flink achter bij de stedelijke ontwikkelingen.
Het Westland, en daarmee Nederland, staat bekend als een van de grootste en meest innovatieve tuinbouwcentra in de wereld. Geen wonder dus dat de vragen om systeemoplossingen voor betrouwbare voedselvoorziening binnenstromen bij Wageningen University & Research (Wur), Demokwekerij Westland, individuele toeleveranciers en zelfs het ministerie van Economische Zaken. En o ja, of we dan ook het waterbeheer in het landbouwgebied kunnen regelen. En de logistiek. En of het allemaal duurzaam en circulair kan.
Nou, in principe kunnen we dat. Met meer dan honderd technische toeleveranciers en honderden telers in het Westland en daarbuiten, nog eens versterkt met een hightechcluster van Delft via Eindhoven naar Twente, en Wur als wereldleider in agrofoodresearch. Met de wereldtop van zaadveredelaars in Zuid- en Noord-Holland. En met Rotterdam en omstreken als mainport, cleantechhub en focus van de deltatechnologie. Ja, alle deelkennis is er wel – voor het Nederlandse klimaat en de Nederlandse mentaliteit.
Maar dat is niet genoeg. Een systeemoplossing vereist bundeling van die kennis en kunde. En een systeemoplossing die werkt in verre landen moet zijn aangepast aan het lokale klimaat, de cultuur en de teeltomstandigheden. Dat vereist integratie en innovatie. En dat is precies wat het Fieldlab Freshteq levert: integratie en innovatie.
Proactief
Er is in de tuinbouwsector in Nederland geen bedrijf dat de omvang en de brede technologische basis heeft om zelfstandig de systeemoplossingen te bieden. Maar gelukkig kunnen Nederlanders uitstekend samenwerken in consortia. Voor complexe uitdagingen in landen als China, Brazilië, Rusland, Mexico maar ook bijvoorbeeld Kosovo en Polen worden telkens nieuwe consortia gebouwd, onder meer door de Stichting Freshteq.nl. Die stichting bestaat sinds enkele maanden en heeft al twee consortia in ontwikkeling: een in China en een generiekere die een smart city-achtig concept ontwikkelt en uitrolt.
Ingredients enabling carbon neutrality of warehouse systems
5 oktober 2023 vindt de INCOSE-NL workshop 2023 plaats, met spreker Daan Meijsen van Vanderlande. Tijdens de workshop krijg je inzicht in de verschillende cross-cutting duurzaamheidsperspectieven voor hightech systemen. Bekijk het volledige programma online en registreer nu!
Spannende vraag is welke bedrijven er worden uitgenodigd voor de consortia. Directeur Tjerk Gorter: ‘Dat hangt natuurlijk af van de wensen van de klant en de hoofdaannemer. Centraal staan ten eerste de kennis en kunde van de onderneming: wat neem je mee? Heb je lokale netwerken, kennis en ervaring? Ook een proactieve houding, het mee willen investeren in de opbouw van het consortium, is essentieel. En een open mind, het daadwerkelijk willen en kunnen samenwerken. En, last but certainly not least, een Smart Industry-mind. Want voor een efficiënte en effectieve gezamenlijke planning, realisatie en nazorg zijn digitale oplossingen noodzakelijk. Die bieden bovendien nieuwe businesskansen. Digitalisering is ook een belangrijk element in de innovatie.’
Chinese kas
Die innovatie gaat worden versneld en versterkt in het Fieldlab Freshteq, dat binnenkort wordt geopend in de Demokwekerij Westland. In 2018 verhuist het naar de nieuwbouw van WOW (World of Westland) in Naaldwijk. Waarom is innovatie nodig, de Nederlandse kas is al toch al top of the bill? Frank Hollaar, directeur van het Fieldlab Freshteq, licht dit toe: ‘Hoe zou een traditionele kweker, die zo uit het veld stapt, zich voelen in een volwaardige Nederlandse kas met een stuk of negen regelsystemen voor bijvoorbeeld licht, lucht, water, temperatuur? Als een kat in een vreemd pakhuis, lijkt me.’
Simpelweg een Nederlandse kas in China of Mexico neerzetten werkt dus niet. De systemen vereisen een opleiding die de niet iedereen in die landen heeft. Ook is telen in een kas echt anders dan op het open veld. Een kas met verhoogde luchtvochtigheid en temperatuur beïnvloedt niet alleen de groei en ontwikkeling van de plant, maar ook die van ziekten en plagen. De eerste tekenen van ziekte herkennen en effectief bestrijden is niet zomaar geleerd. En de ideale condities creëren voor maximale oogst lukt zelfs de beste groentekweker niet altijd in het gematigde Nederlandse klimaat. Laat staan in extreme klimaten. Culturele aspecten spelen ten slotte ook een rol: snel en direct ingrijpen is soms nodig, ook zonder dat een baas dat zegt, en dat krijgt niet iedereen met de paplepel ingegoten.
Hoe kunnen we hiermee omgaan? Er zijn meerdere manieren die parallel worden toegepast. De eerste is de stapsgewijze technologisering. Begin met bestaande, relatief eenvoudige kassen waaraan Nederlandse kastechnologie wordt toegevoegd bijvoorbeeld. Daarmee kan de productie al worden verdubbeld, zonder al te veel risico, voorkennis of cultuurverandering.
Wur-Glastuinbouw bouwt in Bleiswijk nu een ‘Chinese kas’, een relatief eenvoudig type kas waarvan er in China honderdduizenden hectares staan. Die wordt uitgerust met sensoren, een meer geavanceerd ventilatiesysteem en substraatmatten. Daarmee kan de productie al worden verdubbeld, zonder de genoemde problemen. In veel gebieden waar de noodzaak voor productieverhoging en kwaliteitsverbetering beperkt is, zal deze aanpak letterlijk en figuurlijk zijn vruchten kunnen afwerpen. In het Fieldlab Freshteq kunnen bedrijven samen met Wur en Demokwekerij Westland zulke ‘stapstenen’ in technologie ontwikkelen, vraaggestuurd vanuit de projecten die Freshteq realiseert. Freshteq wil ook de lokale kweker begeleiden in het transitieproces om de teeltmethodieken en het management van kwekerijen te verbeteren en te optimaliseren.
Amazon
Maar als er op korte termijn betrouwbare levering van grote hoeveelheden voedsel nodig is, is een andere oplossing wenselijk. Dan is het nodig juist een extra stap te maken in technologie. Het ultieme systeem is dan een gesloten kas met volautomatische regelsystemen. Zelfrijdende robots detecteren beginnende ziektes en bestrijden ze. Pluk- en verpakkingsrobots werken ook op het heetst van de dag en midden in de nacht. Via de dataconnectie naar Nederland kan de teler de oogst maximaliseren en precies timen op de vraag. Big data, iot, artificial intelligence en zelflerende systemen: het bekende rijtje buzzwords is wel degelijk van toepassing. Met die technologieën kan de zaadveredelaar nog betere rassen ontwikkelen, die met nog minder water en meststoffen en volledig natuurlijke bestrijding nog smakelijkere groenten produceren.
Zo ver is het nog niet. Nederlandse bedrijven brengen de basiselementen al wel op de markt. Denk aan klimaatsensoren en halfautomatische regelsystemen. Zelfrijdende robots voor het transport van geoogste producten. Dataverbindingen met kassen in bijvoorbeeld Moskou.
De partners in het Fieldlab Freshteq hebben voor een belangrijk deel de technologie in huis voor wat er verder nodig is. Sensoren die meten wat de gezondheidsconditie van de plant is, de rijpheid van het product bepalen, of ziektes herkennen. Bij Wur en TNO ligt de technologie op de plank en zijn vele prototypes gebouwd. De kennisinstellingen werken samen met het bedrijfsleven aan betrouwbare, betaalbare en robuuste systemen. Hetzelfde geldt voor robots voor zaaien, stekken, verpoten, bladverwijdering, bestuiving, bestrijding van ziekten, plukken en verpakken.
De bestaande reeks aan producten kan steeds gemakkelijker worden uitgebreid. Denk aan zelflerende robots die werken op basis van Ros (Robot Operating System), waar de TU Delft in is gespecialiseerd. Samen met Delft Robotics heeft de universiteit daar afgelopen jaar de Amazon Picking Challenge mee gewonnen, en daarbij nota bene het MIT en grote Japanse instituten verslagen. Voor robotleveranciers liggen de kansen voor het oprapen. Fieldlab Freshteq biedt met Demokwekerij Westland, TNO, TU Delft en Wur de partners die de technologie en de praktijkkennis hebben. Bovendien biedt het de ruimte en faciliteiten om de innovatie uit te ontwikkelen en in de praktijk van de glastuinbouw te valideren.
Broodje gezond
Toch is dit nog niet de echte uitdaging. Die ligt in de integratie van alle deelsystemen, inclusief teeltkennis en -kunde. Daarvoor zullen alle partners de handen ineen moeten slaan en gaan samenwerken met integratoren, ict-bedrijven, kassenbouwers, telers, kortom: de hele keten in de glastuinbouw. De verdere automatisering en digitalisering van de glastuinbouw leidt ondertussen tot steeds intensievere datastromen. Die zijn niet alleen te gebruiken om de productie in de kas te optimaliseren en de zaadveredelaar een voorsprong te geven op zijn concurrenten. Daar kan nog veel meer mee. Denk aan growing as a service, just-in-time levering. Zeker als de logistiek en daarmee de hele keten mee wordt gedigitaliseerd. Dat kunnen we dan gebruiken om de verdiensten in de keten eerlijker te verdelen over de partijen, van teler tot retailer. En bovendien om de enorme verspilling van voedsel in de keten dramatisch te reduceren. Honger bestrijden en tegelijk duurzamer produceren, dat is de ultieme belofte.
Zo ver is het nog lang niet. Freshteq biedt het platform en de ondersteuning aan bedrijven die gericht willen internationaliseren, om samen de stappen te zetten in die richting en daar een eerlijk broodje gezond aan te verdienen. Welke projecten het Fieldlab precies gaat uitvoeren, hangt af van de vraag uit de internationale projecten en van de bedrijven die zich aansluiten om producten te ontwikkelen en op de markt te brengen. De financiering van de eerste cases is geborgd nu recentelijk een Efro-kansen voor West II-subsidie is toegekend, met bijdragen van provincie Zuid-Holland en de Europese Unie.
