Druk en constante groei
De economie draait weer op volle toeren. Overal hebben bedrijven het druk en ze weten niet meer waar ze goede mensen vandaan moeten halen. Iedereen gaat mee in de hausse van de economische groei. En iedereen heeft het druk, en moet van alles.
Een paar maanden geleden sprak iemand mij aan op een beurs: ‘Dag Marty, hoe gaat-ie? Lekker druk?’ Ik zei: ‘Steeds minder druk, gelukkig.’ Mijn gesprekspartner was verbaasd: gelukkig minder druk? Ik legde uit dat ik er heel goed in ben om het mezelf heel druk te maken, en dat ik mezelf daar ook gek van kan maken. Terwijl ik dan ook merk dat ik daar niet productiever van word, en al helemaal niet gelukkiger. Integendeel! Maar waarom doe ik dat dan? Waarom laat ik me meeslepen in de drukte die er overal heerst die er overal lijkt te moeten zijn?
Als ik kijk naar de grote bedrijven – en zeker ook bij ASML – zie ik daar altijd een enorme druk. Alles loopt achter, alles had al eerder af moeten zijn, mensen moeten door, moeten meer, moeten langer, moeten, moeten, moeten. Zo erg dat dit regelmatig ten koste gaat van de gezondheid van de medewerkers. Je bent bij al die bedrijven in ons hightechvakgebied natuurlijk bezig met de nieuwste snufjes, met het opzoeken van het randje van wat technisch haalbaar is. Maar is dat de gezondheid van de medewerkers waard?
Als je in zo’n omgeving rondloopt, zie je niets anders dan deze drukte. Iedereen laat zich daardoor leiden en vindt het normaal dat je het zo druk hebt. Dan heb je niet door dat het ook anders kan, en dat het niet natuurlijk is om de boog zo lang gespannen te laten. Zoals een vis niet doorheeft dat hij in water zit; het is de enige omgeving die hij kent.
Die drukte komt doordat we altijd maar moeten groeien. Als de cijfers een keer minder goed zijn, is het paniek, komen er maatregelen. Of nog ridiculer: je hebt net een erg goed jaar gedraaid en vreest dat je daar volgend jaar niet overheen kunt. De enige manier om toch dezelfde groei te realiseren, is door te snijden in de kosten: hup, we gaan reorganiseren. Omdat we zo goed gegroeid zijn. Nou ja!
Constante groei is niet natuurlijk. De natuur heeft altijd pieken en dalen: iets groeit en iets sterft af. Allemaal in balans. Je hebt drukte en je hebt rust. Maar dat rusten lijkt niet meer te kunnen, bang als we zijn dat we worden ingehaald door de concurrenten. Ik stel me Jozef voor (timmerman, bekend van zijn zoon Jezus) in het jaar 0. Hij heeft een tafel gemaakt voor zijn buurman, die boer is, en hij heeft er een half varken voor gekregen. En ze zijn beiden tevreden over de tafel en over het geslachte varken, en drinken een potje bier om te genieten van het resultaat. Maar dat samen genieten, het rusten, het gas terugnemen vanuit de drukte, dat zie ik tegenwoordig steeds minder gebeuren. We moeten immers weer door, we mogen niet verzaken!
Kunnen we een balans vinden tussen drukte en rust, tussen groei en stagnatie (of minder groei), tussen vol gas aan het werk en even bezinnen? Bezinnen betekent niet alleen dat je je werk niet vol gas uitvoert, het betekent ook dat je kijkt of je nog met de juiste dingen bezig bent. Mogelijk kom je tot de ontdekking dat je je koers moet bijstellen. In de drukte had je dat niet gezien. Of zoals het gezegde gaat: ‘Als je het heel druk hebt, moet je eerst even stil gaan staan.’