ASML is pleitbezorger van de industrie geworden

Het is aan politici om te beslissen over stimuleringsmaatregelen en exportcontroles in de halfgeleidermarkt, maar ze moeten wel weten dat er repercussies zijn. ASML heeft het op zich genomen om hen voor te lichten.

Paul van Gerven

Nog maar enkele jaren geleden noemden grote media ASML een ‘relatief obscuur Nederlands bedrijf’ (BBC), een ‘weinig bekend technologisch wonderkind’ (CNBC) en een ‘low-key Nederlands bedrijf’ (The Economist). Tegenwoordig is het een boegbeeld van de halfgeleiderindustrie. In tegenstelling tot Applied Materials en Lam Research, die ook getroffen worden door exportbeperkingen naar China, staat ASML in de schijnwerpers.

Dat had niet gehoeven. Overheidsmaatregelen die van invloed zijn op het bedrijfsleven moeten uiteraard worden benoemd, maar ASML had gemakkelijk kunnen herhalen wat het zei over het EUV-verbod: als Chinese klanten de apparatuur niet kunnen kopen, doet iemand anders het wel. De stimulansen die overheden bieden om fabrieken te bouwen, zullen juist leiden tot meer verkoop van apparatuur.

Ceo Peter Wennink heeft daarentegen onvermoeibaar gewezen op de gevolgen van politieke interventies en op inconsistenties. Dat doet hij niet om de besluitvorming te sturen, zei Wennink vorige week bij de presentatie van de resultaten over het vierde kwartaal en het hele jaar. Het is om ervoor te zorgen dat besluitvormers de volledige complexiteit van de toeleveringsketen van halfgeleiders begrijpen voordat ze erin gaan rommelen. ‘Onze rol is om informatie en inzicht te verschaffen over de mogelijke gevolgen van specifieke scenario’s,’ vertelde hij aan journalisten.

In een interview met Bits&Chips voegde cfo Roger Dassen eraan toe dat de Europese industrie meer gefragmenteerd en minder goed georganiseerd is dan haar Amerikaanse tegenhanger. Iemand moet spreken voor ASML’s pan-Europese netwerk van leveranciers, klanten en eindklanten (zoals autofabrikanten), die allemaal beïnvloed kunnen worden door politieke interventies, zei Dassen.

Egoïstisch

Wat zijn de gevaren waarvan ASML wil dat politici zich bewust zijn? Na decennia van globalisering ‘is het verbijsterend dat regeringen zich nu pas lijken te realiseren dat we eenzijdig afhankelijk zijn geworden van bepaalde landen, omdat ze 80 procent van de wereldwijde productiecapaciteit voor hun rekening nemen’, analyseerde Wennink. Nu haasten landen en regio’s zich om weer relevant te zijn op het gebied van halfgeleiders. Met hun Chips Acts en exportcontroles zorgen de VS volgens Wennink tot een ‘opsplitsing van de wereld in nieuwe sociaal-economische blokken’.

Dit botst met de huidige realiteit van een soepel halfgeleider-ecosysteem, waarin fabrikanten, leveranciers, onderzoekers en klanten samen de innovatie en levering stroomlijnen van de componenten waarvan zoveel industrieën profiteren. Dit grenzeloze ecosysteem wordt nu geconfronteerd met hindernissen. ‘De toekomst zal niet meer zo naadloos zijn’, aldus Wennink.

‘De beschikbaarheid van chips zou kunnen verminderen als gevolg van vergaande exportcontroles of het afsnijden van chipfabricagecapaciteit. Dat zal gevolgen hebben voor de automotive-industrie, de energietransitie en medische technologie. Ik denk dat exportcontroles een legitiem instrument zijn, maar het gaat erom hoe je ze wilt gebruiken.’

Ook overheidsstimulansen voor fabrieken gooien zand in de raderen. ‘Landen stimuleren hun eigen industrie, of dat nu in de Verenigde Staten is of in China of in Korea of in Europa. Dat betekent ook dat de efficiëntie van de infrastructuur vermindert. De kosten zullen zeer waarschijnlijk stijgen.’ Het voordeel voor ASML en andere machinefabrikanten, erkent Wennink, is dat ze meer systemen zullen verkopen. ‘Je zou kunnen zeggen dat het positief is. [Maar] dat is een beetje egoïstisch.’

Wet van de natuurkunde

Er is ook een keerzijde voor equipmentmakers. Als de VS en hun bondgenoten China specifieke technologieën voor chips en waferfabs ontzeggen, dan zal het gedwongen worden zijn eigen ontwikkeling te versnellen. ‘Je kunt hier niet naïef over zijn. Dit zal gebeuren,’ zei Wennink.

Hij merkte wel op dat de machines van ASML complexer zijn dan die van branchegenoten. ‘Veel equipmentbouwers richten zich op een zeer complex proces, maar hun machines zelf zijn niet erg complex. Lithografie is een heel eenvoudig proces. Maar wij doen het in een zeer complexe machine’, gebouwd door een netwerk van honderden leveranciers, allemaal van wereldklasse. Dat zullen de Chinezen niet gemakkelijk kunnen evenaren, volgens Wennink.

‘Wij hebben er veertig jaar over gedaan. Ik ga niet zeggen dat de natuurkundige wetten anders zijn in China, of in de VS of in Korea of in Rusland. De natuurkundige wetten zijn dezelfde. Maar [het genereren] van de verzamelde knowhow van honderden bedrijven, en ASML als systeemintegrator die dat allemaal samenbrengt, dat is een beetje een uitdaging.’