ASML lekker makkelijk doelwit voor de VS

Eindelijk bevindt ASML zich in het epicentrum van een geopolitieke strijd. Het was simpelweg een kwestie van tijd, toen de regering-Trump besloot de druk op China op te voeren. De VS zijn vastbesloten de Chinese opmars op het wereldtoneel te stoppen of op zijn minst af te remmen. Er was niets aan de hand toen China alleen de gemakkelijke dingen produceerde, maar nu het een bedreiging begint te vormen – economisch, technologisch en uiteindelijk dus ook militair – voor de Amerikaanse hegemonie, is het spel op de wagen.

Volgens de rapporten – aanvankelijk door Nikkei Asian Review en meer recent door Reuters – heeft de Amerikaanse druk ertoe geleid dat de Nederlandse regering de voor ASML vereiste vergunning voor het verzenden van een euv-scanner naar een Chinese klant niet heeft afgegeven. Dit gaat vrijwel zeker om SMIC, het meest geavanceerde halfgeleiderbedrijf van China. Op dit moment heeft de foundry geen euv nodig bij de productie. Maar net zoals Intel, TSMC en Samsung jaren met machines speelden voordat ze zelfs overwogen om euv in productie te nemen, zal SMIC uiteraard wat tijd nodig hebben om de kneepjes van het vak te leren.

Ik ben er echter niet zo zeker van zijn dat het slechts Amerikaanse druk was die de bestelling van SMIC opschortte. De Nederlandse regering presenteerde haar eigen China-strategie vlak voordat de exportlicentie van ASML niet werd verlengd. Dit wordt ‘een nieuw evenwicht’ genoemd en markeert een nieuwe manier om nationale belangen af ​​te wegen. In het kort komt het erop neer dat commerciële belangen op de korte termijn niet langer alle andere overstemmen. Ze ziet in dat China gretig gebruikmaakt van de mogelijkheden die open, westerse economieën bieden, zonder dat het die gunst verleent aan westerse bedrijven die de Chinese markt op willen. De Nederlandse regering erkent dat deze asymmetrie zowel een economische als een nationale bedreiging vormt.

Het document noemt specifiek halfgeleiders en lithografie als motor voor technologische revoluties, die China wil benutten om hogerop te komen. Geheel in tegenstelling tot de eerder wijdverbreide veronderstelling dat China het Westen nooit zou kunnen inhalen – of anders het ook in ons voordeel zou zijn – beschouwt de regering de opkomst van China niet langer als een goede zaak. Net zoals technologie onze toekomst kan veranderen, kan een krachtiger China dat ook.

Dus als de Amerikaanse regering de Nederlanders onder druk heeft gezet, heeft ze misschien niet zo hard haar best hoeven doen. Bovendien is het niet waarschijnlijk dat de hele strategie is geschreven om tegemoet te komen aan de Amerikaanse wensen. Hoewel alleen de VS een agressieve manier van handelen volgen, hebben de meeste westerse landen de afgelopen jaren een strenger standpunt ingenomen over China. De VS deden dat al voordat het ‘stabiele genie’ president werd.

Er is veel voor te zeggen dat Nederland en Europa hun benadering van China heroverwegen, maar het streven van de VS naar wereldwijde dominantie is niet onze strijd. Met dat in gedachten is het interessant om op te merken dat ASML een zeer handig doelwit is voor de regering-Trump. Inperking van het bedrijf zal de VS vrijwel geen impact hebben, in tegenstelling tot het decreet dat de verkoop van chips aan ZTE tijdelijk verbood. Maar hoe zit het bijvoorbeeld met Applied Materials? Zal zijn Chinese business ook worden ingedamd? Net zo goed als ASML wil dat Amerikaanse bedrijf een deel van de markt in het bloeiende China. En hoe zit het met Intel? Die chips kunnen zeker ook worden gebruikt om geavanceerde wapens aan te drijven.

De technologie van ASML is echter van uitzonderlijk strategisch belang. Door het afsnijden van euv blijven de Chinezen voor altijd steken op zo’n 7 nanometer procestechnologie, waardoor het land voor de meest geavanceerde halfgeleidertechnologie afhankelijk blijft van import. Om China volledig af te sluiten, zou je TSMC echter moeten overtuigen om te stoppen met het leveren aan het vasteland (de Taiwanese foundry heeft onlangs de eerste euv-chips naar Huawei verzonden).

Toch lijkt het niet eerlijk om een uitzondering te maken van ASML terwijl veel Amerikaanse technologiebedrijven wel zaken in China mogen blijven doen. Dus, tenzij de Nederlandse regering zelf denkt dat het verstandig is om China af te sluiten van euv of het gebruikt als pressiemiddel in de omgang met China, zou ze de export niet moeten verbieden. De trieste werkelijkheid ervan is natuurlijk dat als de VS op dit punt echt hun spierballen zouden laten zien, Nederland waarschijnlijk alsnog zou bezwijken.